Sanoatning rivojlanish davrlarida ishlab chiqarishni kooperatsiyaning bir
qancha samarali shakllari vujudga keldi. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi:
- buyumli (agregatli) kooperatsiya;
- texnologik kooperatsiya;
- tarmoqlararo kooperatsiya;
- iqtisodiy rayonlararo kooperatsiya.
Buyumli (agregatli) kooperaratsiya - bu mashina va asbob-
uskunalar ishlab chiqaruvchi bosh korxonaga turli butlovchi buyum va
detallarni etkazib beruvchi korxonalarning faoliyatidan iborat. Masalan, detallar
bo‘yicha kooperatsiya usulida ixtisoslashgan
korxonalar bosh korxonaga
sharikopodshipniklar, porshenlar, turli uzellar va asbob-uskunalarning qismlarini
etkazib berishlari mumkin.
Texnologik kooperatsiya — bu bir va bir necha korxonalar o‘rtasida
alohida jarayonlarlarni bajarish bo‘yicha hamkorlikdir. Ishlab chi qarishning
qaysi tarmoqqa taalluqliligi nuqtai nazaridan tarmoq va tarmoqlararo ishlab
chiqarish kooperatsiyasi vujudga keladi.
Tarmoqlararo kooperatsiya sanoat tarmoqdarining
bir biriga xizmat
ko‘rsatishini ifodalaydi. Masalan, sanoat ishlab chiqarishining mashinasozlik
tarmog‘i metallurgiya sanoati bilan hamkorlik qilishi mumkin. Kooperatsiya
asosida ma’lum mahsulotlarni tayyorlashi, bir biriga butlovchi buyumlar etkazib
berishi va muayyan ishlarni bajarib berishi mumkin.
O‘zaro bog‘liq bo‘lgan korxonalarni joylashtirish nuqtai nazaridan iqtisodiy
rayonlar miqyosida va rayonlararo kooperatsiya keng tus olishi mumkin.
