|
Moy nasoslari, moy filtrlari, reduksion va o`tkazgich klapanlar, nazoratBog'liq Lecture 8
Moy nasoslari, moy filtrlari, reduksion va o`tkazgich klapanlar, nazorat
asboblari konstruksiyalari va ishlashi.
Moy nasosi, moyni bosim ostida dvigatel mexanizmlarining ishqalanuvchi
yuzalariga, shuningdek, moyni tozalash va sovitish tuzilmalariga yuborish uchun
xizmat qiladi. Avtomobil dvigatellarida asosan shesternyali nasoslardan foydalanib,
ular oddiy tuzilgan va ishonchli ishlaydi. Nasoslar shesternyalarning ilashishi
bo‘yicha tashqi va ichki ilashgan shestrenyalilarga bo‘linadi. Tashqi ilashgan
shesternyali nasoslar o‘z navbatida bir yoki ikki seksiyali, ya’ni bir juft yoki ikki juft
shestrenyali bo‘lishi mumkin. Zamonaviy yengil avtomobillarda (Neksiya, Tiko,
Damas avtomobil dvigatellari) ko‘pincha ichki ilashishda bo‘lgan, aylanma
xarakatni tirsakli valdan oladigan nasoslardan foydalanilmoqda. Nasos korpusida
yetakchi yetaklanuvchi tishli g‘ildiraklar joylashgan. Nasos ishlayotganda tizimda
yetarli bosim hosil bo‘lishi uchun ikkala g‘ildirak tishlarining qirralari bilan korpus
devori oralig‘idagi radial tirqish kichik (0,06÷0,1mm) bo‘lishi nazarda tutiladi.
Yetakchi tishli g‘ildirak harakatni valikdan oladi va unga shponka yordamida
mahkamlanadi. Yetaklanuvchi tashqi g‘ildirak esa o‘z o‘qida erkin aylanadi.
30-Rasm. Moy nasosi sxemasi.
a) tashqi ilashgan shesternyali. b) ichki ilashgan shesternyali. v) rotorli.
1-yetaklovchi shesternya; 2-nasos qobig‘i; 3-keluvchi quvur; 4-yetaklanuvchi
shesternya; 5-o‘q; 6-yuboruvchi quvur; 7-ajratiluvchi sektor; 8-yetaklanuvchi
rotor;
9-yetaklovchi rotor.
Nasos ishlayotganda uning tishli g‘ildiraklari strelka bo‘yicha yo‘nalishda
aylanadilar. Shunda moy karter tubidan qabul qilgich orqali nasosning kiritish
kanaliga vujudga kelgan siyraklanish ta’sirida so‘riladi va korpus devori bilan tishlar
oralig‘idagi bo‘shliq to‘ldiriladi. Tishli g‘ildiraklarning aylanishi davomida
bo‘shliqlardagi moy korpus devori bo‘ylab nasosning haydash kanali orqali asosiy
moy kanaliga bosim bilan yuboriladi. Tishlar ilashishga kirayotganda ular
oralag‘idagi, o‘ramda qolgan, moy qisilib g‘ildiraklarni radial yo‘nalishda ikki
tomonga keradigan kuch xosil qiladi va ularni erkin aylanishga to‘sqinlik qiladi.
Shuning uchun tishlarning ilashgan joyida korpusda ariqcha qo‘yiladi va uni
kanalcha orqali xaydash bo‘shlig‘i bilan tutashtiriladi: shunda g‘ildiraklarning erkin
aylanishiga qarshilik ko‘rsatayotgan tishlar oralig‘idagi qisilgan moylar xaydash
bo‘shlig‘iga o‘tkazib yuboriladi. Nasos bilan xosil qilinadigan bosim asosiy moy
kanalidan moyning qay darajada sarflanishi, tishli g‘ildiraklarning aylanishlar
chastatasi va moyning qovusholigiga boliq bo‘ladi. Benzinli dvigatellarda tizimdagi
moyning bosimi 0,3÷0,5MPa, dizellarda esa 0,5÷0,7MPa bo‘ladi. Tizimdagi moy
bosimini belgilangan me’yoridan ortib ketmasligini reduksion klapan ta’minlaydi.
Bosim belgilanganidan ortib ketsa reduksion klapanining sharchasi prujina kuchini
yengib o‘rindig‘idan siljiydi va moyning ma’lum miqdorini nasosning so‘rish
bo‘shlig‘iga o‘tkazadi va tizimdagi bosim pasayadi. Yuqoridagi rasmda ichki
ilashishdagi shesternyali moy nasosining ishlashi tasvirlangan. Bunday nasoslar
Neksiya, Tiko, Damas avtomabil dvigatellarida qo‘llanilgan. Nasos - so‘rish va
xaydash kanallariga ega bo‘lgan korpus, tashqi tishli yetakchi va ichki tishli
yetaklanuvchi g‘ildiraklar va pulunjerli reduksion klapandan iborat. Tishli
g‘ildiraklar ilashgan holda korpus ichida o‘rnatilgan. Korpusda, g‘ildiraklarning
ilashishdan chiqqan joyida tishlarning qo‘yiqchalarini bir-biridan ajratib turuvchi
o‘roqsimon to‘siq ishlangan.
|
| |
