8-Mavzu. Servisda jixozlarni texnik ekspluatatsiyasini amaliy masalalari. Texnik ekspluatatsiyani rejalashtirish, zaxira qismlar va ularni boshqarish.
Reja:
8.1. Jixozlarni texnik ekspluatatsiyasini servisli ta’minlashni rejalash.
8.2. Jixozlarga texnik xizmat kо‘rsatishni muxandislik ta’minoti.
8.3. Zaxira qismlar va materiallar zaxirasini boshqarish asoslari
8.1Jixozlarni texnik ekspluatatsiyani servisli ta’minlashni rejalash
Mashina-jixozlprni texnik ekspluatatsiyasini tashkil qilish va loyixalash jarayonlari quyidagi baosqichlarni о‘z ichiga oladi: uni rejalarini va grafiklarini tayyorlash; bajarilishi lozim bо‘lgan ishni xajmini aniqlash; xarajatlar smetasini tayyorlash.
Mashina-jixozlarni texnik ekspluatatsiyasini reja-grafigi yillik, kvartalga va oyga rajalashtirilishi mumkin.
Reja-grafikni tuzishda korxonada qabul qilingan texnik xizmat (TX) va ta’mirlash (T) tizmi xisobga olinadi. Bunda asosiy kattaliklarga mashina-jixozlar qaydnomasi, ta’mirlash sikli strukturasi; mashina-jixozxni ta’mirlash murakkabligi koeffitsiyenti; mashina-jixozni ishlash smenasi; oxirgi ta’mirlash vaqti va uni turi yoki oxirgi texnik xizmat va nazorat vaqti; mashina-jixozni tо‘xtab qolish normasi kiradi.
Reja-grafik ma’lum shaklda rasmiylashtiriladi uni korxonani bosh muxandisi tasdiqlaydi.
Mashina-jixozni mexanik qismini murakkablik koeffitsiyenti Rm shartli kattalikda kinematik qismini murakkablik koeffitsiyenti Rk, gidravlik qismini murakkablik koeffitsiyenti Rg, pnevmatik qismini murakkablik koeffitsiyenti Rp va boshqa qismlarni murakkablik koeffitsentlaridan tashkil topgan bо‘ladi:
Rm = Rk + Rg + Rp, (1)
Elektrik qismini murakkablik koeffitsiyenti Re esa, elektr apparatlar, priborlar va uzatmalarni murakkablik koeffitsiyenti Ra, elektrodvigatellarni murakkablik koeffitsiyenti Rd dan tashkil topgan bо‘ladi, ya’ni
Re = Ra + Rd. (2)
Ishlatilayotgan turli mashina-jixozlarni murakkablik koeffitsiyenti maxsus adabiyotlarda keltirilgan [12, 13, 14]. Bundan tashqari Yangi, chet mamlakatlardan keltirilgan noyob mashina-jixozlarni murakkablik koeffitsiyenti [12] emspirik formulalar yordamida xisoblab topiladi.
Gidroyuritgichlar (gidravlik qismlar) uchun murakkablik koeffitsiyenti Rg quyidagi formula yordamida xisoblanadi:
Rg = 0,1R + 0,015Q + S + 0,003Sg × Q1 +
+0,001L + 0,05n +0,03m +0,003D, (3)
bu yerda R – ikkiplunjerli nasosoni ishchi bosimi, MPa; Q – yuqori bosimda ishlovchi uchplunjerli nasosni ish unumdorligi, l/min; S=4 – uchplunjerli naosodan tashgqari barcha nasoslarni tuzilishini xisobga oluvchi koeffitsiyent; Q1 - uchplunjerli naosodan tashgqari barcha nasoslarni ish unumsdorligi, l/min; L - silindrni uzunligi, mm; D - silindrni diametri, mm; n - silindrlarni soni; m – klapanlar, zolotniklar, drossellar, relelar, sozlovchilar va boshqalarni soni.
Agarda gidrosistemada bir nechta gidrotsilindrlar bо‘lsa, xisoblashlarni silindrni eng katta diametri va eng katta uzunligi bо‘yicha amalga oshiriladi. Bunda (3) formula bо‘yicha topilgan murakkablik koeffitsiyenti Rg ni 0.5 gcha yaxlitlanadi
Koeffitsiyentlar g ni: bittalik parraklik nasoslar uchun 1.0, ikkitalik uchun 1.9; shesternyalik naosolar uchun – 1.2; porshenliklar uchun – 1.5; paraklar bilan ikkilangan porshenlik naoslar uchun – 2,2.
Mashina-jixozlarni elektrik qismini ta’mirlash murakkablik koeffitsiyenti quyidagi formula yordamida xisoblanadi :
Re = Rd + Ra, (4)
gde Rd – mashina-jixozlarda joylangan aylanuvchi elektr mashinalarni ta’mirlash murakkablik koeffitsiyenti:; Ra - elektroapparatura i elektrо‘tkazgichlarni ta’mirlash murakkabligi.
Elektromashinalarni ta’mirlash murakkabligi Rd quyidagi formuladan topiladi:
Rd = SRodi × Kt × Ks , (5)
bu yerda Rodi – barcha elektrmashinalar uchun umumiy ta’mirlash murakkablik (jadval 1); Kt – elektrmashinalar turini xisobga oluvchi koeffitsiyent (jadval 2); Ks - elektrmashinalar tezligini xisobga oluvchi koeffitsiyent.
Jadval 8.1.
Elektrmashinalarni umumiy qismini ta’mirlash murakkabligi
Elektrmashinalar quvvati, kVt
|
n , ayl/min
_______________________________________________
3000 ê 1500 ê 1000 ê 750 ê600 dan kam
|
0,6 gacha
|
1,0
|
1,1
|
1.3
|
1,4
|
1,5
|
0,6 - 1,5
|
1,0
|
1,2
|
1,4
|
1,5
|
1,6
|
1,6 - 3,0
|
1,1
|
1,3
|
1,5
|
1,7
|
1,8
|
Mashinalarga servis xizmatini kursatish remont kilish jarayeni ishlarning shunday majmuasiki, bu ishlar bajarilgandan keyin yeyilgan mashina qо‘shimcha materiallar va zapas qismlarning ishlatilishi natijasida normal ishlaydigan bо‘ladi. Umumiy holda murakkab mashinani kapital remont qilishda ishlab chiqarish jarayeni bir qancha texnologik boskichlardan iborat bо‘lib, ularning bajarilish tartibi xar bir mashina uchin aloxida tanlanadi. Texnologik jarayen protsess — detallar, uzellar, agregatlar va umuman mashinani remont qilish bilan bevosita bog‘liq bо‘lgan ishlab chiqarish boskichining bir qismi. Masalan, yig‘ish texnologik jarayeni ishlab chiqarish xolatida detallarni gruppalarga, uzel va agregatlarga ketma-ket biriktirish bilan bevosita bog‘liq bо‘lgan bir qismdan iborat; detalni ta’mirlash texnologik jarayeni detal holatini (geometrik shaklini, о‘lchamlarini, yuzalarining sifatini va boshqalarni о‘zgartirish bilan borliq bо‘lgan ishlab chiqarish jarayeniining bir qismidan iborat. «Tamirlash» deganda elementlarni yoki umuman mashinaning normal ish qobiliyatini xosil kilish uchun bajariladigan ishlar yig‘idisi tushuniladi. Bu ishlarga mashinani qismlarga ajratish, yuvish, defektovka qilish, yig‘ish, chiniqtirish, bо‘yash, nazorat qilish ishlari kiradi.
Detallarning nuqsonlarini tuzatishda va turli ishlov berish usullari bilan ularga dastlabki о‘lchamlari, shakli va fizika-mexanikaviy xossalari kompleksi qayta berilganda «tiklash» termini qо‘llaniladi.
Mashinani ta’mirlash ishlab chiqarish jarayoni, uni tayyorlash ishlab chiqarish jarayenidan farq qilib, ta’mirlashga tayyorlash, tozalash va kо‘p marta takroriy yuvish, qismlarga ajratish, yeyilgan tutashmalar va detallarni nazorat qilish va ularni tiklash kabi texnologik boskichlardan iborat. Texnologik jarayen, о‘z navbatida, bir qancha texnologik boskichlarga bо‘linadi.
Texnologik jarayen—ayni bir mahsulotni tayyorlashda bitta ish о‘rnida bajariladigan texnologik ish bajarish ketma-ketligi tugallangan qismi. Masalan, detallar va uzellarni yuvish mashinasida yuvish texnologik jarayeni quyidagi operatsiyalardan iborat: detallarni aravachaga taxlash, aravachani yuvish mashinasiga о‘rnatish, mashinani ishga tushirish va detallar yuvilgach, uni tо‘xtatish, aravachani g‘ildratib chiqarish va detallarni tegishli ish о‘rinlariga tashish.
Nazorat savollari:
1. Jixozlarni texnik ekspluatatsiyasini servisli ta’minlashni rejalash nima?
2. Jixozlarga texnik xizmat kо‘rsatishni muxandislik ta’minoti nima?.
3. Zaxira qismlar va materiallar zaxirasini boshqarish asoslari nima?
|
