Eng kichik kvadratlar usuli yordamida trendlarni aniqlash va prognozlash

Eng kichik kvadratlar usuli yordamida trendlarni aniqlash va prognozlash.

• Vaqtli qator komponentlarining ichida eng ko’p tadqiqot, izlanish trend ustida olib boriladi. Aynan trend qisqa vaqtli va uzoq vaqtli prognozlar qilish imkoniyatini beradi. Vaqtli qatorlarning uzoq vaqtli tendentsiyasini aniqlash uchun odatda grafik tuziladi. Bu grafikning vertikal o’qida kuzatuv olib borilayotgan matlumotlar ( o’zgauvchi bog’liqlikning qiymati), gorizontal o’qida esa vaqt intervallari joylashtiriladi.
• Kvadratik trend modeli (quadratic trend model), yoki ikkinchi darajali poliminal model. 

Avtoregressiya va prognozlash yordamida trendni aniqlash.

• Prognozlashning yana bir turi avtoregressiya modeliga (autoregressive modeling) asoslangan. Ko'pincha vaqtli qatorlar qaysidir yilga kelganda o'zidan oldingi va o'zidan keyingi yillar bilan bog'lanib ketadi.  Birinchi tartib avtokorrelyatsiyasi (first-order autocorrelation) vaqt qatorining o'zidan keyingi qiymatlarning bog'liqlik darajasini baholaydi. 2- tartibli avtokorrelyatsiy - (second -order autocorrelation) 2 ta yillar intervali orasidagi qiymatlarning bog'liqligini baholaydi. r tartibli avtokorrelyatsiya (rth-order autocorrelation) r yillar intervali orasidagi korrelyatsiya qiymatini ifodalaydi. Avtoregressiya modeli tarixni baholaydi va aniq prognoz berish uchun xizmat qiladi.

Prognozlashning adekvatli modelini tanlash.

• Ko’pgina statist olimlar prognozlashning adekvat modelini baholashda o’rtacha mutlaq chetlanish ( mean absolute deviation mad) ni qo’llashni afzal ko’radilar.

Vaqtli qatorlarni mavsumiy malumotlar asosida prognozlash.

• Mavsumiy kompanentni o’z ichiga olgan regression model kombenatsiyalashgan yondashuvga asoslangan.Trendni hisoblash uchun 4 bolimda ko’rsatilgan eng kichik kvadratlar usili qolaniladi, mavsumiy komponentni hisoblash uchun esa kotegorik o’zgauvchi mavsumiy kompanentalar hisobi bilan birga chorakli qatorlarni tekislash uchun tenglama qo’laniladi 

NAZORAT SAVOLLARI

• 1. Korrelyatsion-regression tahlil deganda nimani tushunasiz?
• 2. Bog’liqlikni zichligini o’rganish metodlarini tushuntirib bering?
• 3. Regressiya tenglamasini tusuntirib bering? 

E'tiboringiz uchun rahmat!