80
2.1.3-rasm. MBning tarmoqli modeli
Relyasion modeldagi munosabatlar quyidagi talablar orqali hosil qilinadi:
-ustun va qator kesishgan erda joylashgan ma’lumotlar elementar hisoblanadi;
-munosabatlarda ikkita bir xil qator bo‘lmaydi;
-ustun va qatorlarning tartibli joylashishi va nomlanishi majburiy emas.
Relyasion model bir necha munosabatlardan tashkil topishi mumkin. Masalan,
2.1.1-jadvalda ikki munosabadan tashkil topgan relyasion ma’lumotlar
bazasi
keltirilgan. Bu jadvaldagi munosabatlar «Mansabi» ustun orqali bog‘lanishga ega
va tegishli ma’lumotlar maxsus buyruqlar orqali qayta ishlanadi.
MB ni tashuvchilarda hosil qilish bosqichi fizik tuzilishni tashkil etadi. Fizik
tuzilish tashqi xotiralarda ma’lumotlarni joylashtirish usullari va vositalaridan
iborat bo‘lib, uni natijasida ichki model hosil qilinadi.
2.1.1-jadval
Relyasion ma’lumotlar bazasining tuzilishi
Xodim
Moliya
Ismi-sharifi
Tug‘ilgan
yili
Telefon
Mansabi
Oylik
maoshi
Salimov A.A.
1970
458410
hisobchi
3500
Xalilmov B.T.
1969
792556
muxandis
3200
Jalilov S.S.
1969
599999
texnik
2900
Fakultet
Dekanat
Kafedra
Kurs
O’qituvchi
Fan
G’uruh
Talaba
81
Ichki model ma’lumotning mantiqiy modelini tashuvchilarida aks ettiradi va
yozuvlarning joylanishi, aloqasi va tanlab olinishini ko‘rsatadi. Ichki model MBBT
orqali hosil qilinadi:
-ma’lumotlarning mantiqiy tuzilishini saqlash;
-tashqi xotiradan maksimal foydalanish;
-MB ni yuritish harajatlarini kamaytirish;
-ma’lumotni qidirish va tanlash jarayonlarining
tezkorligini oshirish va
boshqalar.
Ma’lumki, bir algoritm bo‘yicha turli tillar yordamida ekvivalent dasturlarini
yaratish mumkin. Shunga bog‘liq holda bitta mantiqiy model orqali bir qancha
kichik (fizik) modellarni yaratish mumkin. Lekin
yaratilgan modellardan biri
optimal bo‘ladi. Shu sababali, MB ni hosil qiluvchi mutahassislar oldida ichki
modelning optimal variantini topish masalasi turibdi.
Bunda optimallik mezoni
sifatida yuqoridagi talablarni olish mumkin.
Saqlanayotgan ma’lumotlarning tuzilishi, ularni qidirish usullari va
ifodalanish tillari fizik modellashtirishning asosiy vositalari hisoblanadi.
Ma’lumotlarning tuzilishini fayl yozuvlar ko‘rinishida tasvirlash mumkin.
Bunday
holda yozuvlar maydonlardan, ularning joylanish tartibidan, turi va
uzunligidan iborat bo‘ladi. Ma’lumotlarni qidirish vaqtini
kamaytirish maqsadida
turli qidirish usullari yaratilmoqda. Agar ma’lumotlarning tuzilishi yozuvlarning
tezroq topish yo‘lini ko‘rsatadi. SHuning uchun ham,
MB fizik tashkil qilishda
ikkita tamoyilga: ma’lumotlarning tuzilishi va qidirish usullari asosida MB ni hosil
qilishga rioya qilinadi. Har qanday MB fizik tashkil qilish natijasida fayllar hosil
qiladi. SHaxsiy kompyuterlarda bu fayllar ketma-ket yoki ixtiyoriy tartibda
joylanishi mumkin.
Bunday fayllarni bajarishda, ya’ni MBBT da
chiziqli va
