|
Abdulla Qahhor "O‘tmishdan ertaklar"
|
| bet | 14/30 | | Sana | 11.12.2023 | | Hajmi | 0,52 Mb. | | #115438 |
Bog'liq 1-dars. Abdulla Qahhor “O‘tmishdan ertaklar” qissasi va “Sarob” Savol va topshiriqlar:
1. “ Jon shirin “ hikoyasida sho`ro davrining qanday muammolari aks et-
tirilgan?
2. Adibning qaysi qissalarini bilasiz?
3. Yozuvchining qaysi romanlari bilan yaxshi tanishsiz?
4. “ Ona lochin vidosi “ romaning bosh qahramoni kim?
5. “ Yulduzli tunlar “ romanida qaysi tarixiy davr va tarixiy siymo aks
ettirilgan?
6. Boburning shoh, sarkarda, shoir sifatidagi qiyofasini tahlil qila olasiz-
mi?
7. Adib “ Yulduzli tunlar “ ning davomi sifatida qaysi asarni yozdi va
unda, asosan, kimlarni tasvirladi?
11-dars. P.Qodirovning “Yulduzli tunlar” romani
Reja:
1.Tarixga ulug‘ hurmat
2. Shoh va shoir
3.Kechmishning achchiq saboqlari
P.Qodirov bu roman ustida o’n yil (1969-1978 yillar)davomida ish olib bordi.Avvalo,Bobur va boburiylar hayoti,qoldirgan merosini sinchiklab o’rgandi,Bobur yurgan yo’llarni kezib chiqdi,Hindistonga safar qildi.Asar 1978 yili “Sharq yulduzi”jurnalida bosildi,oradan ko’p o’tmay rus tilida chiqdi,ko’pgina tillarga tarjima qilindi.Romanni kitobhonlar huddi bayramdek iliq kutib oldi,yozuvchilar,adabiyotshunos olimlar unga yuksak baho berdilar,bu asar tarixga,tarixda o’tgan buyuk siymolarga ulug’ hurmat ruhi bilan sug’orilganligini aytdilar.
Asarda shoir va shoh Bobur hayotini tasbirlash muhim o’rin tutadi.Bu ulkan, murakkab shaxsning tarix sahnasiga chiqqan kunidan boshlab,to o’limiga qadar salkam qirq yillik hayoti,shuningdek,shaxsiy qiyofasi,xarakteri,oilaviy muhiti,ijodkor-shaxs,nosir,olim sifatidagi ma’naviy- ruhiy dunyosi, sarkarda, shoh, fotih sifatidagi faoliyati- barcha tomonlari bir roman doirasidaga keng yoritilgan, holis haqqoniy ko’rsatilgan. Garchi romanda Bobur hayoti keng o’rin tutsada, asar syujetini harakatga keltiradigan kuch Bobur shahsi faoliyati emas, birinchi galda tarihiy hodisalar, jarayonlarning o’zidir.
Yozuvchi XV asr ohirida, XVI asr boshlarida Turkiston, shuningdek, Afg’oniston, Hindiston tarihida yuz bergan muhim voqe’alarni jangu jadallar o’zaro ziddiyat va kurashlarni yorqin gavdalantirib bergan. Bobur hayoti, saroy muhiti, tarihiy voqe’alar bilan yondosh holda asarda oddiy mehnatkash halq turmushi, ahvol-ruhiyati , mehnatkash halq turmushi, ahvol-ruhiyati, tarihiy jarayonlardagi ishtiroki, o’zaro urushlardan, bosqinchilik yurishlaridan chekkan jabri ham o’z aksini topgan. Shular bilan barobar Bobur to’qnash kelgan dahshatli kuchlar – “Imoni zamon”, “ Halifai rahmon” deb atagan Shayboniyhon, shoh Ismoil, Ibrohim Lodi, ularning son-sanoqsiz lashkarlari, beklar, hilma-hil ijtimoiy guruhlar, diniy mazhablar, ular orasidagi ziddiyat, alohida shaxslar taqdiri –bularning barchasi qalamga olingan. Shu tariqa “ Yulduzli tunlar” keng qamrovli asardir.
Shox va shoir obrazi. “Yulduzli tunlar”dagi yozuvchining eng katta yutug‘i, shubhasiz, Bobur obrazidir. Bu romanga qadar o‘zbek adabiyotida Boburdek murakkab, ziddiyatli tarixiy shaxs obrazi yaratilmagan edi. Boburning shoh, shoir va inson sifatidagi ham kuchli, ham ojiz tomonlarini, hayoti va shaxsiyatidagi barcha fazilatu qusurlarini bor bo‘yicha ko‘rsatadi.
Bobur o‘rta asrning o‘ta murakkab, ziddiyatli bir pallasi – temuriylar saltanatining o‘z yurtida yemirilishi, o‘zga yurtlar - Afg‘oniston va Hindistondagi yangidan tiklanishi davrida yashadi. Temur nasli orasida temuriylar saltanatini eng qaltis damlarda saqlab qolish uchun astoydil kurashgan eng sobit shaxs ham, yangi imperiyaning asoschisi ham shu Bobur bo‘lib chiqdi. Bobur Sharqning ulug‘ mutafakkirlari, birinchi galda Alisher Navoiyning yuksak insonparvarlik g‘oyalari ruhida tarbiyalangan, inson qalbini , uning dardu tashvishlarini yurakdan his etishga qobil barkamol bir odam, nozikta’b, haqgo‘y shoir, san’atkor, olim.
Romanda Boburning shaxsiy xislatlari, oilaviy hayoti – onasi Qutlug‘ Nigor xonimga hcin farzandlik tuyg‘usi, opasi Xonzodabegimga inilik, farzzandlaridan Humoyun bilan Gulbadanga otalik mehri yorqin lavhalarda o‘z ifodasini topgan.Birinchi umr yo‘ldoshi Oyshabegim bilan o‘tkazgan ko‘ngilsiz damlar dramasi, Mohim bilan g‘aroyib tanishuv daqiqalari, chin va teng sevgi sururi, Mohimning Boburga cheksiz sadoqati, beorom turmush tashvishlaridan chekkan iztiroblari – barchasi maromida berilgan. Boburning kasallikka yo‘liqqan o‘g‘li Humoyunga o‘z jonini fido etish voqeasi romanda ta’sirchan chiqqan
|
| |
