SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3
ǀ ISSUE 2
ǀ 2022
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
www.scientificprogress.uz
Page 4
O`RTA OSIYO MUTAFAKKIRLARINING MATEMATIKA SOHASI
RIVOJIDA TUTGAN O`RNI
Iqbola Xakimjonovna Dadamirzayeva
Namangan akademik litseyi matematika va informatika fani o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Matematika darsi samaradorligini oshirishda tarixiy, ilmiy- pedagogik merosimiz
keng imkoniyatga ega. Mazkur maqolda matematika darslarida O’rta Osiyolik olimlar
ijodidan foydalanishga doir tavsiyalar berilgan.
Kalit so`zlar. Dars, matematika, O’rta Osiyolik olimlar ijodi, komil inson.
O’zbek xalqining buyuk mutafakkirlari uzoq o’tmishdayoq olib borgan tadqiqotlari
va
kashfiyotlarida insonni odobli, ma'naviy barkamol mehnatsevar, vatanparvar
qilib
tarbiyalashga oid yangi g’oya va ta'limotlarni yaratganlar. Muso al- Xorazmiy (783-
850), Abu Rayhon Beruniy (973-1048), Ibn Sino (980 - 1037); Umar Hayyom (1048-
1131); Nasriddin at-Tusiy (1201-1274); Ulug’bek (2394-1449), Fiyosiddin al-Koshiy
(1385-1437); Ali Qushchi (1402-1474); va boshqalarning bizga qoldirgan boy meroslari
fikrimizning asosidir.
1
Bu allomalarimizning asarlarida bolalarni o’qitish,
mehnatga,
odobga o’rgatishda muallimlarning vazifalariga katta e'tibor berilgan. Jumladan,
Nasriddin Tusiy fikricha muallim talabalarning aql-zakovatiga ta'sir
qilish uchun
ularning ishonchini qozonish va qalbidan joy olish mas'uliyatini his qilishi lozim. Ibn
Sino fikricha, tarixiy manbalarni bilish olijanob va foydali faoliyatdir.
U ilm
narsalarning inson aqli yordami bilan o’rganilishi shaxs faoliyatida muhim ekanligini
ta'kidlab o’tadi. Abu Rayhon Beruniyning pedagogik
ijodida tarbiyaning maqsadi,
vazifalari va o’rni, yosh avlodning rivojlanishi haqidagi fikrlari chin ma'noda
insonparvarlik va insonshunoslik asosiga qurilgan. Abu Rayhon Beruniyning pedagogik
g’oyalaridan eng muhimi bilimni puxta va mustahkam egallash zarurligidir.
Ota bobolarimizdan qolgan ilmiy merosni chuqur o’rganib, uni ta'lim tarbiya
jarayoniga tatbiq etish har bir ma'naviy barkamol va ijodkor mutaxassisning muqaddas
burchidir.Matematika fani tarixi ham barcha fanlar tarixi kabi chinakam fuqarolik xulq-
atvori va olimlarning yuksak vatanparvarlik harakatlariga
doir misollarga nihoyatda
boy. Bolalarni o’zligini anglash va vatanparvarlik ruhida tarbiyalashda matematika
tarixiga doir ilmiy-nazariy ma'lumotlar katta ahamiyatga ega.
O’qituvchining matematika o’qitishdagi yutuqlari ayni damlarda o’qitilayotgan
materialga ehtiyoj qachon, qanday sabablar tufayli va qanday vaziyatlarda tug’ilganligi,
uning yordamida qanday masalalar yechilganligi
va hozir ham yechilayotganligi, u
1
Abdullayeva B.S., N.A.Xamedova, M. Xusanova “Boshlang’ich sinf matematika darslarida pedagogik texnologiyalardan
foydalanish metodikasi” uslubiy qo’llanma. -T.: 2015, 135 bet.
