.7-rasm. ALS DT yaratish sxemasi

vositalari tashkil etadi. Bunday boshqarish faqatgina loyiha- 
lovchilar uchun bir loyihalash bosqichidan ikkinchi loyihalash 
bosqichiga o ‘tish uchun kerak bo‘lmay, balki sistema kompo- 
nentlarini to ‘g ‘ri ishlashini tekshirish va kerakli o ‘zgartirishlami 
dastur modullariga va m a’lumotlar bazasiga kiritish kabi 
masalalarini hal qiluvchi ALS administratorlari uchun ham kerakli 
b o ‘ladi. Shuning uchun ALS lami boshqaruvchi dastur vositalari 
tarkibiga loyihalovchi lar va ALS administratori uchun alohida 
komponentlar kiritilishi mumkin.
Biror bir iyerarxik darajada joylashgan komponentlar, boshqa 
darajadagi komponentlar bilan amaliy DT modullari yoki ulaming 
natijalari uchun kerakli bo‘lgan m a’lumotlar bilan muloqot qiladi. 
Eng yuqori iyerarxik darajadagi ALS lami boshqaruvchi dastur 
vositalari tashkil etadi. Bunday boshqarish faqatgina loyihalovchilar 
uchun bir loyihalash bosqichidan ikkinchi loyihalash bosqichiga 
o ‘tish uchun kerak bo‘lmay, balki sistema komponentlarini to‘g ‘ri 
ishlashini tekshirish va kerakli o ‘zgartirishlami dastur modullariga 
va m a’lumotlar bazasiga kiritish kabi masalalarini hal qiluvchi ALS 
administratorlari uchun ham kerakli bo‘ladi. Shuning uchun ALS 
lami boshqaruvchi dastur vositalari tarkibiga loyihalovchilar va 
ALS administratori uchun alohida komponentlar kiritilishi mumkin.
Ko‘rib o ‘tilgan ALS DT strkuturasining prinsipial xususiyati 
bo‘lib, m a’lumotlar bazasida saqlanadigan m a’lumotlami yoki unga 
kiritilgan m a’lumotlami ALS boshqarish vositalari va m a’lumotlari 
bazasini boshqarish sistemalari bo‘lmagan holda ham qayta ishlash 
imkoniyatining borligi hisoblanadi. Bunday harakatlar, ma lumotlar 
bazasini yaratishda yoki unga tuzatishlar kiritishda, undan tashqari 
loyihalovchi yoki administratsiya so'rovi bo‘yicha m a’lumotnoma 
axborotlami olishda kerakli bo ‘lib hisoblanishi mumkin.
ALS larda, ulardan foydalanuvchilami va ulami yaratuvchilami 
uchta kategoriyalarini ko‘rsatish mumkin.
-
ALS yaratuvchilari - kompyutemi ishlatish sohasidagi muta- 
xassislar bo‘lib, ular ALS laming bazali uslublarini, vositalarini va 
jihozlarini umumiy DTni, loyihalashning instrumental va texnologik 
vositalarini yaratuvchilari, ALS lami faol ishlash sharoitida gene- 
ratsiya qiluvchi yoki sozlovchilar bo‘lib hisoblanadilar;
64
1

- amaliy dasturlovchilar - yuqori malakaga ega bo‘lib, loyiha­
lash uslubiyati va algoritmlar bilimlari bo‘yicha maxsus DTini, 
umumiy DTidan foydalanib yarata oluvchilar hisoblanadi;
- loyihalovchilar - REVlarining loyihalash sohasi mutaxassislari 
hisoblanib, ALSning imkoniyatlaridan foydalanib, avtomatlashti­
rilgan loyihalashni bajaradilar.
ALSlaming DTni yaratish uchun quyidagi talablar qo‘yiladi:
- xotira hajmini iqtisod qilish va dastur bajarilishining 
tezkorligiga qarab olinadigan samara;
- ishlatilishga qulay bo‘lishi;
- ochiq qilib yaratilishi;
- mobilligi (mobil deb shunday dastur vositalariga aytiladiki, bu 
dasturlami boshqa turdagi EHMga o ‘zgartirishsiz o ‘tkazish mumkin 
bo‘ladi);
- kuzatib borish uchun qulay vositalarga ega bo‘lishi (kuzatib 
borish deb DTni doim ishchan holda saqlab turishga va yangi 
modifikatsiyalarni kiritish jarayoniga aytiladi);
- puxtalik va to 'g ‘rilik talabi.
DTdagi maxsus xususiyatlar deb, uni yaratish jarayonidagi vosi­
taga bo‘lgan talablardan tuzilgan hujjatlarga aytiladi. Maxsus xusu­
siyatlar eksplutatsion va funksional bo‘lishi mumkin. Eksplutatsion 
maxsus xususiyatlarga DTning tezkorligi, unga sarf qilingan xotira, 
puxtaliligi, uning ishlatilishi uchun kerakli texnik vositalar haqidagi 
m a’lumotlar kiradi. Funksional maxsus xususiyatlar matematik va 
texnik xarakterga ega bo‘lishi mumkin. Matematik maxsus xususi­
yatlar hisoblash jarayonlarini aniqlaydi. ALS lar uchun texnik 
xarakterdagi, ya’ni loyihalanilayotgan obyektni ishlash qobiliyatini, 
uning tezkorligini va murakkabligini aniqlovchi maxsus xususiyatlar 
ham muhim hisoblanadi.
Yaratilgan dastur, matematik xarakterdagi maxsus xususiyatlami 
qanoatlantiruvchi algoritmlami xatosiz bajara olsa, bu dastur to‘g‘ri 
deyiladi. Agar dastur loyihalanilayotgan obyektning texnik xarak­
terdagi maxsus xususiyatlarini qanoatlantirsa, bu dastur puxta 
yaratilgan deyiladi.
65

Download 3,32 Mb.