Berilganlar massivi tushunchasi

Programmada ishlatiladigan har bir konkret massiv o‘zining individual 
nomiga ega bo‘lishi kerak. Bu nomni to‘liq o‘zgaruvchi deyiladi, chunki uning 
qiymati to‘liq bir massivning o‘zi bo‘ladi. Massivning har bir elementi massiv nomi, 
hamda kvadrat qavsga olingan va element selektori deb nomlanuvchi indeksni 
ko‘rsatish orqali oshkor ravishda belgilanadi. Murojaat sintaksisi: 
[] 
Bu ko‘rinishga xususiy o‘zgaruvchi deyiladi, chunki uning qiymati massivning 
alohida 
elementidir, 
Bizning 
misolda 
Reyting 
massivining 
alohida 
komponentalariga Reyting[1], Reyting[2],..., Reyting[N] xususiy o‘zgaruvchilar 
orqali murojaat qilish mumkin. Boshqacha bu o‘zgaruvchilarni indeksli 
o‘zgaruvchilar deyiladi. 
Umuman olganda indeks sifatida ifoda ishlatilishi mumkin. Ifoda qiymati 
massiv elementi nomerini aniqlaydi. Ifoda sifatida o‘zgaruvchi ham olinishi 
mumkinki, o‘zgaruvchining qiymati o‘zgarishi bilan murojaat qilinayotgan massiv 
elementini aniqlovchi indeks ham o‘zgaradi. Shunday qilib, programmadagi bitta 
indeksli o‘zgaruvchi orqali massivning barcha elementlarini belgilash (aniqlash) 
mumkin. Masalan, Reyting[1] o‘zgaruvchisi orqali I o‘zgaruvchining qiymatiga 
bog‘liq ravishda Reyting massivining turli (barcha) elementlariga murojaat qilish 
imkoni mavjud. Shuni qayd qilish kerakki, massiv indeksi sifatida butun son 
qo‘llaniladi. 
Haqiqiy turdagi (float,double) qiymatlar to‘plami cheksiz bo‘lganligi sababli 
ular indeksi sifatida ishlatilmaydi. 
C++ tilida indeks doimo 0 dan boshlanadi, uning eng katta qiymati massiv 
e’lonidagi uzunlikdan bittaga kam bo‘ladi. 
Massiv e’loni quyidagicha bo‘ladi: 
[]={boshlang‘ich qiymatlar} 
Bu yerda  - o‘zgarmas ifoda. Misollar:
int m[6]={1,4,-5,2,10,3] ; 
float a[4] ;
Massiv statik va dinamik bo‘lishi mumkin, Statik massivning uzunligi 
oldindan ma’lum bo‘lib, u xotirada ma’lum adresdan boshlab ketma-ket joylashadi. 
Dinamik massivni uzunligi programma bajarilish jarayonida aniqlanib, u dinamik 
xotiradagi ayni paytda bo‘sh bo‘lgan adreslarga joylashadi. Masalan, 
int m[6] ; 
ko‘rinishida e’lon qilingan bir o‘lchamli massiv elementlari xotirada quyidagicha 
joylashadi: 
Adres 
Qiymatlar 

10-rasm. Bir o‘lchamli massivning xotiradagi joylashuvi 
Massivning i- elementiga m[i] yoki *(m+i) – vositali murojaat qilish mumkin. 
Massiv uzunligini sizeof(m) amali orqali aniqladi. 
Massiv e’lonida uning elementlariga boshlang‘ich qiymatlar olish 
(initsializatsiyalash) mumkin va uning bir nechta variantlari mavjud. 
1)O’lchami ko‘rsatilgan massiv elementlarini to‘liq initsializatsiyalash: 
int t[5]={-10,5,15,4,3}; 
Bunda 5 ta elementdan iborat bo‘lgan t nomli bir o‘lchamli massiv e’lon qilingan va 
uning barcha elementlariga boshlang‘ich qiymatlar berilgan. Bu e’lon quyidagi e’lon 
bilan ekvivalent:
int t[5]; 
t[0]=-10; t[1]=5; t[2]=15; t[3]=4; t[4]=3; 
1)
O‘lchami ko‘rsatilgan massiv elementlarini to‘liqmas initsializatsiyalash: 
int t[5]={-10,5,15}; 
Bu yerda faqat massiv boshidaga uchta elementga boshlang‘ich qiymatlar berilgan. 
Shuni aytib o‘tish kerakki, massivning boshidagi yoki o‘rtadagi ementlariga 
qiymatlar bermasdan, uning oxiridagi elementlarga boshlang‘ich qiymat berish 
mumkin emas. Agarda massiv elementlariga boshlang‘ich qiymat berilmasa, unda 
kelishuv bo‘yicha static va extern modifikatori bilan e’lon qilingan massiv uchun 
elementlarining qiymati 0 soniga teng deb, automatic massivlar elementlarining 
boshlang‘ich qiymatlari noma’lum hisoblanadi. 
3)O‘lchami ko‘rsatilmagan massiv elementlarini to‘liq initsializatsiyalash: 
int t[]={-10,5,15,4,3}; 
Bu misolda massivni barcha elementlariga qiymatlar berilgan hisoblanadi, 
massiv uzunligi kompilyator tomonidan boshlang‘ich qiymatlar soniga qarab 
aniqlanadi. Agarda massivni uzunligi berilmasa, boshlang’ich qiymati berilishi 
shart. 
Massivni e’lon qilish misollari: 
char ch[4]={ ‘a’ , ‘b’,’c’,’d’}; //belgilar massivi 
int in[6] ={10,20,30,40}; // butun sonlar massivi 
char str[]=”abcd”; //satr uzunligi 5 ga teng, chunki 
m 
m[0] 
m[1] m[2] m[3] m[4] m[5] 

//uning oxiriga ‘\0’ belgisi qo‘shiladi 
char str[]={‘a’ , ‘b’ , ‘c’ ,’d’}; // yuqoridagi satrning 
// boshqacha yozilishi 
Masala.
Bir oy ichidagi kundalik harorati berilgan, oy uchun o’rtacha 
haroratni hisoblash programmasi tuzilsin. 
Programma matni: 
void main() 
{const int n=30; 
int temp[n]; 
int I,s,temp_urtacha; 
cout<<”Kunlik haroratni kiriting:\n” 
for(i=0; i
{cout<<”\n temp[“<
cin>>temp[i]; } 
for (i=0; i
cout<<”Kunlik harorat:\n”; 
for(i=0; i
cout<<”Oydagi o’rtacha harorat=”<
return; 
} 

Download 1,81 Mb.