S A M O I Y
O‘zagi arab kalimasidan bo‘lgan bu so‘z “eshitmoq”, “o‘rganmoq” ma’nolarini anglatadi. Xalq adabiyotida, ayrim shoirlar ijodida ko‘p uchraydigan bu nazm shakli, aruzning “mafoilun, mafoilun, mafoilun, mafoilun” vaznida, hijoda esa 4+4=8 li vaznda bo‘lib, o‘ziga xos ohang bilan kuylanadi. Tabiat, go‘zallik, sevgi va ayriliq mavzularida ko‘proq yaratilgan samoiylar qofiya va misra tuzilishiga ko‘ra ko‘shmaga o‘xshab ketadi. (Ayrimlar samoiyni ko‘shmaning bir turi ham deyishadi). 3-5 bandli, gohida ortiqroq ham bo‘lgan samoiy o‘ziga xos havoli, hafif musiqiy bo‘lgan. XVIII asrdan xalq shoirlari o‘rtasida keng tarqalib, samoiy o‘qishlar avj olgan.
Karajaoglan.
SAMOIY
Injalikdan bir qor yog‘ar,
Tuzar Alif1, Alif deya.
Dalli ko‘ngil telba o‘lmish,
Kezar Alif, Alif deya.
Alifin chagvoni naqshli
Qush bolasidek boqishli
Yaylov chechagi ufirushli
Ufirar Alif, Alif deya
Alif qoshlarini chatar
G‘amzasi siynama botar,
Oq qo‘llari qalam tutar,
Yozar Alif, Alif deya.
Uylaring oldi chordoq
Alifin qo‘lida qadah
Go‘yo yashil boshli o‘rdak
Suzar Alif, Alif deya.
|
