| Avtomobilga tahsir etuvchi kuchlar quvvatining balansi va grafigi.
Avtomobilning dinamik xususiyatlarini analiz qilish va uning ko’rsatkichlarini aniqlash uchun yetakchi g’ildirakka berilgan tortish quvvati harakatlanishga qarshiliklarni yengish uchun zarur bo’lgan quvvat bilan taqqoslanadi. Kuchlar balansi tenglamasiga o’xshash quvvatlar balansi tenglamasi quyidagicha yoziladi:
NK = Ni+Nf+ Nja+Nw
yoki
Nd=Nk/ST = Ni/ST+Nf/ST+Nja/ST+Nw/ST (33)
Tenglamani yoyib yozamiz.
Nk= Ga va sin α/270 + Ga va f cos α/270 + W va3/3500 + Ga vabvrja/270 g
a) avtomobilg’ biror uzatmada harakatda
b) avtomobilg’ turli uzatmada harakatda.
Avvval (2) tenglamaning grafik yechimiin avtomobil biror uzatmada harakatlanayotgan xol uchun ko’rib chiqamiz. Nd - Va koordinatalar sistemasida dvigatelning effektiv quvvatiing Nd grafigini ko’ramiz.( 13 -rasm).
13-rasm. Avtomobilning quvvatlar balansi grafigi.
Agar ND ning qiymatidan transmissiyadagi qarshilikni yengishga sarflangan quvvat NTR ning qiymatini olib tashlansa, yetakchi g’ildirakdagi quvvat Nk kelib chiqadi. NTR ning qiymati tajriba yo’li bilan aniqlanadi yoki formula orqali xisoblanadi. Grafikning pastki qismida Nw = f (va) va N = f (Va) chiziqlar ko’rsatiladi. N = f (Va) ning grafigini chizishda f const deb faraz qilinadi. Sarflanmagan quvvat NC = Nk-Nw xisoblanib, u yo’l qarshiligini yengishva avtomobilga tezlanish berish uchun sarflanadi. N va NC grafigining chiziqlari kesishgan A nuqtada avtomobilg’ maksimal tezlikka erishadi. N ning qiymati oshirib borilsa NCga o’rinma bo’lgan B nuqtani topish mumkin. Bu no’qatada avtomobilg’ kritik vakr tezlikka erishadi. Bundan tashkari, grafik yordamida har bir qarshilikni yengish uchun sarflangan quvvatni aniqlash mumkin. Quvvatlar balansining grafigi hamma uzatmalar uchun kurilsa, uzatmalar soniga karab chiziqlar kupayadi. (13-rasm). Bu rasmdan ko’rinib turibdiki, avtomobilg’ bir xil yo’ldan har xil uzatmada harakatlanganda dvigatelg’ quvvatining ishlatilish rejimi har xil bo’ladi va u dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi I bilan aniqlanadi.
Dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi deb, dvigatelning avtomobil tekis harakat qilishi uchun zarur bo’lgan quvvatning drosselg’-zaslonka tula ochik paytidagi quvvatiga bo’lgan nisbatiga aytiladi:
I=Nψ+Nw+Ntr/Ng 100%
I ning qiymati yo’lning xolatiga, avtomobilning tezligiga, tranmissiyaning uzatish soniga bog’liq. Yo’lning jami qarshilik koeffitsenti va avtomobilning tezligi qancha kichik hamda itr qancha katta bo’lsa, dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi shunchalik kichik bo’ladi. Masalan avtomobilg’ va1 tezlik bilan III uzatmada harakatlansa, I ning qiymati xuddi shu tezlik bilan avtomobilg’ II uzatmada harakatlangandagi dvigatelg’ quvvatidan foydalanish darajasi yuqori bo’ladi. CHunki III uzatmada bir xil qarshiliklarni yengish uchun sarflangan quvvatning mikdori II uzatmadagidan kam bo’ladi.
| 