| Avtopoezdning tormozlanish dinamikasi.
Avtopoezd sostavidagi prnitsep (rospusk) tormozlsh mexanizmi bilan jixozlanmagan bo’lishi ham mumkin. Avtopoezdni tormozlashning ikki usuli bor
-
avtopoezd faqat tortuvchi avtomobilg’ (tyagach) G’ildiragida mavjud tormozdash mexanizmi yordamida tuxtatiladi
2) avtopoezdning ximma g’ildiraklarida tormozlash mexanizmi mavjud. Avtopoezd shu tormozlar yordamida tuxtatiladi.
Avtopoezdni tormozlashning birinchi usuli ayrim avtomobilni tormozlashdan fark kilmaydi, faqat tortuvchi avtomobilga ulangan pritsepnnng inertsiyasn xisobga olinishi va tormozlash mexanizmnda xosil bo’ladigan tormozlash kuchinchng kattarok bo’lishini tahminlash zarur.
Avtopoezdni tormozlashning ikkinchi usuli quyidagi variantlardan iborat bo’lishi mumkin:
a) tortuvchi avtomobilg’ va pritsep (yarim pritsep, rospusk), g’ildiraklari bir vaqtda tormozlanadi;
b) avval tortuvchi avtomobilg’, keyin -esa pritsep (yarnm pritsep, rospusk) g’ildiraklari tormozlanadi;
v) avval pritsep (yarim pritsep, rospusk) keyin esa tortuvchi avtomobilg’ rildiraklari tormozlanadi.
Ikkinchi usulda tormozlashni tushuntirish uchun Ya. X. Zakin tavsiya etgan tormozlashning ustma-ust tushirilgan diagrammasi juda kul keladi. Bu diagramma avtopoezdni tashkil etuvchi hamma elemenglarining tormozlanish grafiklarini umumiy koordinatalarda ustma-ust joylashtirib xosil qilinadi. Tormozlashning ana shu uchala variantini ko’rib chikaylik.
49-rasm. Tayagach va pritsepdan iborat avtopoezdning tormozlanish diagrammasi variantlari.
Birinchi variantda (46-rasm, a) tortuvchi avtomobilg’ va pritsepda tormozlash kuchining maksimal qiymatiga bir vaqtda (A—A) erishib, umumiy qiymati Rtap bo’ladi, Bu metodning afzalligi shundaki, tormozlash davrida avtopoezd uz turgunligini saklaydi.
Ikkinchi variantda (46- rasm, b) tormozlash kuchi avvalo tortuvchi avtomobilda, keyin esa pritsepda maksimal qiymatga erishadi, umumiy qiymati Rtap grafik usulda kushish bilan aniqlanadi. Bu metod bilan tormozlashda pritsep tormozlanayotgan avtomobili i uz massasi bilan to’rtadi. SHunda avtopoezd bo’qlanishi mumkin, bu esa avtopoezdning turgunligini yomonlashtiradi.
Uchinchi variant bo’yicha tormozlanishda (46- rasm, v) pritsepning tormozlanishi ilgarirok boshlangani uchun avtopoezd tarang chuzilib harakat qiladi, bu xolat uning harakatdagi turgunligini yaxshilaydi.
| 