208
keltiruvchi o‗zak o‗tuvchi apparat izolyatori).
Ko‗p o‗ramli tok transformotorlar (birlamchi chulg‗amlari bir necha
o‗ramdan iborat) quyidagicha bo‗ladi:
-g‗altakli (o‗zak g‗altagi-yakka o‗qli chulg‗am ko‗rinishida
joylashtirilgan); -tugo‗nli (birlamchi chulg‗am tugun shaklida);
-bo‗g‗inli (chulg‗amlar o‗rnashini bo‗lim zanjirini eslatadi).
Eng ko‗p tarqalgan tok transformotorlari: TПЛ-6, TПЛ-10, TПOЛ-
10, TПЛУ-10, TПOЛМ-10, СНМ-10, СНЛП-10, TPSNЛ-10.
Ularning belgilaridagi xarflar quyidagini bildiradi:
T- tok transformotori, K- g‗altakli, Л-smolali quyma izolyasiyali, П-
kirib o‗tuvchi, O-bir chulg‗amli, У-kuchaytirilgan, СН-shinali; xarflardan
keyingi sonlar kasrli kuchlanish kV da;tok transformotorlar q.t. xolatda
ishlaydi: ikkilamchi chulg‗amlar uzilishi quyidagilarga olib kelishi
mumkin:
-o‗zak qizishiga va po‗latda yo‗qotilish (to‗yinganligi sababli) keskin
oshib ketishi sababli transformotorlar kuyadi;
-tok transformotorlari oshiruvchi hisoblangani sababli o‗ta
kuchlanishda xizmat qiluvchilar uchun xavfli.
Tok transformotorlari kuch transformotorlaridan ikki o‗ziga xosligi
bilan farqlanadi: qisqa tutashishga yaqin, sharoitda ishlaydi, cho‗nki
ularning ikkilamchi zanjirlaridagi qarshiligi juda kichik; birlamchi tok keng
ko‗lamli
chegarada
o‗zgarganida ikkilamchi zanjirda yuklamaga
bog‗liqlisiz, TT ikkilamchi chulg‗mi qaysiga ulanganiga ko‗ra birinchiga
proportsional ravishda o‗zgaradi.
TT larni bir o‗ramli va ko‗p o‗ramli transormotorlar deb farqlanadi.
Bir o‗ramli TT da birlamchi o‗ram o‗zak shinalar yoki shinalar paketi
sifatida, bajarilishi mumkin. Sho‗nga misol sifatida TПОЛ-10 to‗rdagi
nominal kuchlanishi 10 kV tok transformotori hisoblanadi (18.2.2 - rasm),
u kiritish izolyator kabi liniya bir xonadan boshqalariga o‗tishdagi kabi.
