Bob bo‗yicha nazorat savollari.
1. Dastakli va avtomatik yuritmalar qachon va qanday qo‗llaniladi
2. Ulanish va uzish vaqti uzgichlar uchun qanchalik muhum?
3. Prujinali yuritmalarning kamchiliklari va ustunliklari qanday?
4. Elektr sanoatida qanday uzgichlar keng qo‗llanilmoqda
5. Uzgich yuritmalar haqida nimalarni bilasiz?
6. Yuritmalarning vazifalanishi qanday?
7. Prujinali yuritmalarning asosiy elementlari qanday?
8. Vakuumli uzgichlar montaji qanday olib boriladi?
9. Prujinali yuritmalarning oʻziga xosligi nimada?
10. Vakuumli uzgichlar haqida ma‘lumot bering.
18-BOB
PODSTANSIYA OʻLCHOV VA HIMOYA
JIHOZLARINI ISHLATISH.
§18.1 Oʻlchov transformatorlarini ish rejimlari.
O‗lchov tok va kuchlanish tansformatorlariga xizmat ko‗rsatish TIQ
va THQ ga asosan, belgilangan muddatlarda bajarilishi kerak va muddat
elektr xo‗jalik rahbari tomonidan o‗zgartirilishi mumkin. Tok va
kuchlanish o‗lchash tansformatorlarini kuzatilganida kontaktlar ulanish
holatiga e‘tibor byerilishi kerak. Kontaktlar haroratini kontaktlar rangiga
qarab, baho byeriladi. Qizish harorati ko‗rsatilgan miqdordan oshmasligi
kerak. Izolyatsiya holati sinchiklab tekshiriladi, chunki o‗lchov
tansformatorlarining 50% dan ko‗pining ishdan chiqishiga izolyatsiya
teshilishi bilan bog‗liq. Bu nosozlik izolyatsiyaning ifloslanishi natijasida
sodir bo‗ladi. Tansformatorlar farforlarining (darz ketish)yoriqlari yo‗qligi,
farfor kemtiksizligi, armirovkalar butligi asosan qish faslining past
haroratlarida tekshiriladi. Zarur holatlarda o‗lchov tok va kuchlanish
205
tansformatorlari ta‘mirga chiqariladi. Tansformatorlar kontakt uchlariga
moy kirishiga yo‗l qo‗yilmaydi. Moyni umumiy xajmining 10%
kamayganida toza moy bilan nominal ko‗rsatkichgacha to‗ldiriladi.
Quyidagi turdagi tansformatorlarning ikkilamchi toki: НСИ, НСИ 0,5-2A;
НТИ-6, HOM-6 2-2,5A; HTMK-10, НОМИ-10-3-3,5А; НТМИ-10 3-4A;
Chulg‗amlar va magnit o‗tkazgich harorati 25 °C dan oshmasligi kerak.
Kuchlanish tansformatorlarning ishga yaroqligini salt toki o‗lchov
xulosasiga ko‗ra aniqlanadi, o‗ning ko‗rsatkichi o‗ramlarda birlashish
mavujudligiga bog‗liq. Ikkilamchi chulg‗am katta toklar oqib o‗tishiga
mo‗ljallanmagan bo‗lganligi sababli, o‗lchashni qisqa vaqt ichida olib
borilishi kerak.
O‗lchov tansformatorlarini nuqsonlarini aniqlash, sinash va bartaraf
qilish. Nuqsonni oldini olish va ta‘mirlash ishlarini bajarishda tok
tansformatorlarining, kontaktlar birikish holatlari, izolyatsiya holati,
ikkilamchi chulg‗amlar erlanishi, moy sath ko‗rsatgichi pasayishi 10%dan
kamligi va moy o‗tkinchi yo‗qligi moy to‗ldirilgan TTlarda, magnitlanish
holatini tavsiflash o‗ramlarda tutashish yo‗qligi va izolyatsiya qarshiligi
aniqlanadi. Moy sathi ko‗p tushganida TT quritishga chiqarilishi zarur. 10
kV gacha kuchlanishdagi TT birlamchi yuklama (yoki ikkilamchida)
tokida bajariladi, maromli tokdan taxminan 20% ga ko‗pida. Payvandlash
tansformatoridan T foydalanib TT izolyatsiyasini birlamchi yuklama
tokida quritish 18.1.1, a- rasmda ko‗rsatilgan. Quritish 15-18 soat davom
etishi mumkin, agar 3... 4 soat oraliqda qarshilik izolyatsiya bir xilda turib
bersa quritish me‗yoriga yetgan hisoblanadi. Quritish ishlari tugatilgach
TT ni ulash oldidan chulg‗amlar qutblanishi tekshiriladi. Ikkilamchi
chulg‗amga magnit elektr tizimli mV millivoltmetr ulanadi (18.1.1, b-
rasm). Birlamchi chulg‗am ayirgich QS bilan o‗zgarmas tok manbaasiga
3.... 12 V. kuchlanishga o‗lanadi. Agar ayirgich o‗lanishida millivoltmetr
strelkasi -o‗ng tomonga og‗sa (o‗chirilishda -chapga og‗sa), demak manba
musbat qutbi va millivoltmetr musbat qutbi bir xil chiqishlarga ulangan
(boshlanishiga yoki oxirgi uchlariga). Magnitlanish tavsifi olinib, 16.1.1,
v-rasmda natijaviy ko‗rsatgichlar shunday rusumli yoki shu turdagi tok
tansformatorlar tavsifi bilan taqqoslanadi.
|
