§5.6 Uzgich yuritmalariga qoʻyiladigan talablar. Uzgichlar

87 
Yuritmani ulash mexanizmi asosiy qsimi hisoblanadi, berkituvchi 
mexanizm surilma (zasholka,sobachka), kommutatsiya apparatni ulangan 
holatida ushlab turadi, va uzuvchi mexanizm, uzishida surilmani bo‗shatib 
yuboradi. 
Eng ko‗p ish amaldagi(действующее) kommutatsiya apparatlar 
konstruksiyalarida yuritma bilan biriktirishda olib boriladi, chunki bu 
operatsiyalarda xarakatlnuvchi kontaktlar, uzgich prujinalar qarshiliklari, 
ishqalanib ishlovchi va xarakatlanuvchi kontaktlar inersiya kuchlari uz 
massasidan ortib ketadi, ajratuvchi prujinalar qarshiligi, xarakatlanvchi 
qismlarida inersiya kuchi va sirpanish yuzaga keladi. Yuritma 
mexanizmini QTga ulaganda, bundan tashqari, bir-biridan itariluvchi 
kontaktlar, elektr dinamik kuchni eingib utishi kerak. 
Kommutatsiya apparatlar kontaktlarini yopishib qolmasligi uchun 
ulash operatsiyasi tez bajarilishi kerak. Ulanish vaqti qancha kichik bo‗lsa, 
APV to‗xtami shuncha kichik. 
Yuritmani uzishda ishlashi, ushlab turuvchi mexanizimni ulangan 
holatida surilmani ozod bo‗lishiga olib keladi. O‗z-o‗zidan uzilishi siqish 
kuchlari yoki uzgich prujinasi cho‗zilishida sodir bo‗ladi. Energiya 
manbalariga bog‗liq ravishda, uzilish va ulanish, dastaklikli, prujinali, 
yukli, elektr magnitli, pnevmatikli yuritmalar mavjud.. 
Dastakli yuritmalar kichik quvvatli uzgichlar uchun, operatorni ulash 
ishlarini bajarishga kuchi etarli bo‗lgan holatlarda qo‗llaniladi. 
Avtomatik uzish yuritmaga kiritilgan rele yordamida bajarilishi 
mumkin. ВНП-16, BHn-17 uzgichlarni ПРА-17 yuritmalari, yuklamani 
uzgichlarni boshqarish uchun mljallangan. Yuritma, erkin ajralgich 
(svobodnogo rassepleniya)mexanizmi bilan jihozlangan va masofadan 
uzish elektr magnitiga ega. Agar masofadan boshqarish ko‗zda tutilmagan 
bo‗lsa, u holda elektr magnitsiz yuritma ПР-17 qo‗llaniladi. 
Prujinali yuritma bilvosita ta‘sir qiluvchi yuritma hisoblanadi. Ulash 
uchun, prujinada yitarli energiya quvvati g‗amlanadi, u qulda yoki elektr 
motor orqali kichik kuch ta‘sirida buraladi(zavoditsya). Xar bir ulanishdan 
keyin prujinani qayta burash(zavesti) zarur. 
Odatda yuritma, prujinalarini burovchi, maxsus qushimcha elektr motor 
bilan jihozlanadi, Bunday yuritma APVni bajarish imkonini yaratadi. 
Prjinali yuritmalarni kamchiligi prujinani ezilib ulanishdagi xarakatini 
oxirida tortish kuchi kamayib ketishi hisoblanadi. Bu kamchilikni bartaraf 
qilish uchun, qushimcha prujinali yuritmalar maxovek bilan jihozlanadi, u 
ulanish boshlanishida ortiqcha energiyani yutib va ulanish oxirida 
g‗amlangan energiyani beradi. РРМ- 10 turdagiga uxshash yuritmalar 
ВМГ-10 va ВМП-10 uzgichlarda qo‗llaniladi. PP- 10 yuritmani asosiy 

88 
qsimlari qutiga kiritilgan spiral prujina hisoblanadi, va boqarish dastakning 
yuzasi10. Prujinali elektr motor 4 quvvati 350 VA reduktor 5 orqali 
xarakatladi. Reduktor 9 ni xarakati, old podshipniklarda erkin aylanuvchi 
burash shesternachalarga 8 uzatilali. 
Etakchi ushlab turgich(sobachka) g‗idirakcha 7 orqali boshqariladi 
richagni tishi 1 esa spiral pujinani 9 buraydi. Yuritmaning ochib-yopuvchi 
(zapornaya) mexanizmi prujinalarni bo‗ralgan tarang (zavednnom) holatda 
ushlab turadi. Yuritma atomatik ishlashi uchun tiqilib turgan tortgichni 
bo‗shatish kerak, undan keyin bo‗rab tarag turgan spiralli prujina 
energiyasi uzgich o‗qini ulanishga bo‗radi. Uzgichni masfadan va 
avtomatik uzish, yuritmani pastki qismiga kiritib o‗rnatilgan rele 
yordamida bajariladi, u erkin ajratgich(svobodnogo rassepleniya) 
mexanimini uzish plankasi orqali ta‘sir qiladi. Yuritmada mexanik 
AQUbajarilishiga ro‗xsat beradi. Yuritmani ulash mexanizimini uzishda 
bo‗shagani sababli AQUni Bunday ishlashi uchun impuls byeriladi. Agar 
QTga qayta ulanish sodir bo‗lsa, u holda uzgich yana qayta uziladi, lekin 
qayta AQU bajarilmaydi, chunki ulash prujina tortib buralishga 
ulgurmaydi. 

Download 5,59 Mb.