73
siflanadi. U o‘lchamli yeyilish orqali ifodalanadi va nisbiy o‘lchamli
yeyilish bilan tavsiflanadi.
Moslamani ekspluatatsiya qilish jarayonida o‘rnatish
elementlari-
ning jadal yeyilishi yuz beradi. O‘rnatish elementlari yeyilishi mos-
lamani 1 mkm ga yeyilishiga sabab bo‘luvchi o‘rnatishlar soni bilan
tavsiflanadi.
Yakka tartibda ishlab chiqarishda asbobni o‘lchamga moslab
o‘rnatish detalni tayyorlovchi ishchi tomonidan bajariladi.
Seriyali
va yalpi ishlab chiqarishda esa zagotovkalarga sozlovchi tomonidan
o‘lchamga sozlangan stanoklarda ishlov beriladi.
Yakka tartibda ishlab chiqarishda kerakli o‘lcham yordamchi
o‘tishlar orqali sinov qirindi olish usuli bilan olinadi. Bunda detal
yuzasining kichik qismidan yupqa qirindi qatlami kesib olingani-
dan keyin hosil bo‘lgan o‘lcham asbob bilan o‘lchanadi. Natijaga qa-
rab kesish asbobi limb bo‘yicha yoki indikator ko‘satkichi bo‘yicha
yakuniy o‘lchamga sozlanadi. Ammo keyinchalik
ishlov berishda de-
tal yuzasining sinov qirindi olingan va olinmagan qismlarida kesish
chuqurligi har xil bo‘lishi qo‘shimcha xatoliklar keltirib chiqaradi.
Talab qilingan o‘lchamni avtomatik tarzda olish eng takomillash-
gan usuldir. Bu usulda talab qilingan o‘lchamga stanoklar oldindan
sozlanadi, ya’ni stanok, moslama va
asbobning ishchi zvenolari
shunday o‘zaro joylashish holatiga keltiriladiki, bunda stanok aso-
siy va surish harakatlarini bajarishi natijasida talab qilingan o‘lcham
avtomatik tarzda kelib chiqadi.
Zagotovka moslamaga o‘rnatilganda u ma’lum o‘lchamga o‘rnatil-
gan asbobga nisbatan aniq bir holatni qo‘shimcha sozlamasdan
avtomatik tarzda egallaydi. Asbobning detalga
nisbatan egallagan
holati partiyadagi barcha detallarga ishlov berib bo‘lmaguncha yoki
asbob o‘tmaslashib, uni alamashtirish zarurati yuzaga kelmaguncha
o‘zgartirilmaydi.
Asbob almashtirilganda uni qayta o‘rnatish xatoligi ham ishlov
berish noaniqligini keltirib chiqaradi.
