7
So‘z birikmasi. So‘z birikmasi sintaktik birlik sifatida. So‘z birikmasi bir
so‘zning boshqa so‘zga qo‘shilish imkoniyati- valentligiga tayanishi. So‘zning 3 xil
valentligi: sintaktik, semantik va leksik valentlik. So‘z birikmasi va sintagma. So‘z
birikmasi va sintagmaning bir-biriga o‘xshash tomonlari va farqi. Sintagmalanish
nutqning
grammatik, mazmun jihati bilan bog‘langan hodisa ekani. So‘z
birikmasining ma’nosi va vazifasi. Erkin va turg‘un birikmalar. Erkin so‘z
birikmalarining turg‘un birikmalardan farqi. So‘z birikmasining morfologik tabiatiga
ko‘ra turlari: otli birikma, fe’lli birikma va ravish-sifatli birikma ko‘rinishida kelishi.
So‘z birikmasining struktural xususiyatlari: sodda birikma va murakkab birikma.
Gap. Gapning semantik strukturasi. Predikativlik. Gap mundarijasining real
voqelik bilan aloqadorlik hodisasi predikatsiya hisoblanishi. Predikativlik modallik,
zamon va shaxs-son kategoriyalari bilan bog‘liqligi. Modallik
gap mundarijasining
voqelikka munosabatini ifodalashi, zamon (aytilayotgan fikrning nutq momentiga
bo‘lgan munosabati)ni
bildirish, shaxs yesa harakat bajaruvchisini ko‘rsatishi.
Gapdagi predikativlikni ifodalovchi shakllar tizimi gapning paradigmasi hisoblanishi.
Gapning grammatik kategoriyalari: grammatik shaxs kategoriyasi, grammatik zamon
kategoriyasi, kommunikativ kategoriyasi, ifoda maqsadi kategoriyasi, modallik
kategoriyasi.
Gapning intonatsion xususiyatlari. Og‘zaki nutqda gapning grammatik-fikriy bir
butun ekanligini intonatsiya bildirishi. So‘z, so‘z birikmasi va gapni farqlovchi asosiy
vositalardan biri intonatsiya ekanligi.
