|
«Aqliy hujum» metodining bosqichlari
|
| bet | 2/3 | | Sana | 09.12.2023 | | Hajmi | 44,72 Kb. | | #114178 |
Bog'liq Aqliy hujum” metodining mazmun va mohiyati«Aqliy hujum» metodining bosqichlari:
Ta‘lim oluvchilarda savol tashlanadi va ulardan ushbu savol bo´yicha o‘z javoblari (fikr, goya va mulohaza) bildirishlari so‘raladi.
Ta‘lim oluvchilar savol bo´yicha o‘z fikr mulohazalarini bildirishadi.
Ta‘lim oluvchilarning fikr- g´oyalari (magnitofondan, videotasmadan rangli qog‘ozlarda yoki doskada) to´planadi.
Fikr-g´oyalar ma‘lum belgilar bo´yicha guruhlanadi.
Yo‘qorida qo‘yilgan savolga aniq va to‘g‘ri javob tanlab olinadi
“Aqliy hujum” metodining afzalliklari
natijalar baholanmasligi ta‘lim oluvchilarda turli fikr-goyalarning tug‘ilishiga olib keladi;
ta‘lim oluvchilarning barchasi ishtirok etadi;
fikr-g‘oyalar vizuallashtirib boriladi;
ta‘lim oluvchilarning boshlang‘ich bilimlarini baholash imkoniyati bo‘ladi;
ta‘lim oluvchilarda mavzuga qiziqish uyg‘onadi.
«Aqliy hujum» metodining kamchiliklari:
ta‘lim beruvchi tomonidan savolni to‘g‘ri qo‘yishning qiyinligi;
ta‘lim beruvchidan yuqori eshitish qobiliyatining talab etilishi.
Bu metod biror mavzu yuzasidan berilgan muammolarni hal etishda keng qo’llanadi. Mazkur metod o’quvchilarni muammo xususida keng va har tomonlama fikr yuritishga undaydi. «Aqliy hujum» metodi yordamida qo’yilgan muammo yuzasidan bir necha echimlarni topish imkoniyati yuzaga keladi. “Aqliy hujum” metodidan foydalanishda quyidagi qoidalarga amal qilish lozim:
1. Berilgan muammo yuzasidan o’quvchilarning atroflicha va chuqur mulohazalar yuritishga undash va shunga erishish.
2. O’quvchilarning fikrlari va g’oyalarini rag’batlantirib borish tanqid ostiga olinmaslik, ularning erkin fikrlashlariga sharoit yaratish.
3. Har bir o’quvchi fikrlariga va g’oyalariga asoslanishi mumkin, ularni o’zgartirishi mumkin.
4. O’quvchilar tomonidan bildirilgan fikrlar va g’oyalarni baholamaslik.
Bunday yo’l tutilsa, ya’ni fikr va g’oyalari baholansa, o’quvchilar fikrlashdan to’xtab qolishlari mumkin.
«Aqliy hujum» metodi asosida tashkil qilingan mashg’ulotlar quyidagi tartibda o’tkaziladi. Muammo aniqlanadi va o’quvchilarning muammo yuzasidan fikrlarini yozuv taxtasiga yoki varaqlarga yozib boriladi. Bildirilayotgan g’oyalarning mualliflari tomonidan asoslab berilishiga erishiladi.
Ona tilidagi ko’plab mavzularni shu metod yordamida o’rganish mumkin, jumladan, ayrim matnlarni o’rgatishni shu metod asosida tashkil qilish mumkin.
Ona tili darsliklariga ko’plab ilmiy, ma’rifiy va ilmiy-ma’rifiy matnlar kiritilgan. Matnlar ustida ishlash o’qituvchidan katta mehnat va mahorat talab qiladi. VIII sinf darsligida ham ko’plab matnlar berilgan bo’lib, shulardan biri «Alisher Navoiy» matnidir. Matn badiiy va ilmiy uslubda berilgan. Mashq shartida matnlarni taqqoslab, ularning o’xshash va farqli tomonlarini aniqlash topshirilgan. Mazkur matnni «Aqliy hujum» metodi yordamida o’rganish ko’zlangan maqsadga erishish imkoniyatini yaratadi. Bu metod asosida matn bilan ishlash bir necha bosqichda olib boriladi.
1-bosqich. O’quvchilarni mavzuni tushunishga tayyorlash. O’tgan mashg’ulotlarda berilgan nugq uslublariga oid ma’lumotlar esga olinadi va takrorlanadi, har bir nutq uslubining o’ziga xos xususiyatlari yodga olinadi. Chunki matnlarni taqqoslash uchun o’quvchilarda nutq uslublariga oid ma’lumotlar etarli bo’lishi kerak. Nutq uslublariga oid bitimlar yodga olingandan so’ng har ikki matn o’quqchilar tomonidan mustaqil o’qib chiqiladi. O’quvchilar matn mazmunini tushunishga harakat kiladilar.
2-bosqich. Berilgan matnlarning o’xshash tomonilarini aniqlash. Buning uchun o’qituvchi o’quvchilarga quyidagi savolni beradi: Har ikki matn qaysi jihatdan bir-biriga o’xshaydi? O’quvchilar mazkur savolga shunday javob beradilar:
— har ikki matn ham Alisher Navoiy haqida;
— matnlarning mazmuni bir xil;
— har ikki matnda ham Navoiy ijodi haqida fikr bildirilgan;
— har ikkala matnda ham shoirning ustozlari nomlari keltirilgan;
— Navoiyning turkiy tilda ijod qilganligi aytilgan;
— Navoiyning jahonga tanilgan shoir ekanligi aytilgan;
— forsiygo’y shoirlarning Navoiy ijodiga munosabati ifodalangan.
O’qituvchi o’quvchilarning fikrlarini umumlashtiradi va o’z munosabatini bildiradi.
3-bosqich. Matnlarning farqli tomonlarini aniqlash. O’qituvchi quyidagi savolni o’rtaga tashlaydi:
- Berilgan matnlar bir-biridan qaysi jihatlariga ko’ra farq qiladi?
O’quvchilar berilgan savolga javob topishda turlicha fikrlar bildiradilar, bahs-munozaraga kirishadilar. Shu asosda quyidagicha javoblar beradilar.
— birinchi matn epigraf bilan boshlangan, ikkinchi matnda esa epigraf yo’q;
— birinchi matnda Navoiy asarlarining nomi berilgan, ikkinchi matnda esa ularning nomi berilmagan;
— birinchi matnda Navoiy ijodiga forsiygo’y shoirlarning munosabati umumiy ravishda berilgan, ikkinchi matnda esa Jomiyning fikri aynan keltirilgan;
— birinchi matnda Navoiyning ijodi xaqida umumiy fikrlar aytilgan, ikkinchi matnda esa Navoiynnng hayoti va ijodiga oid aniq dalillar keltirilgan;
— birinchi matnda Navoiyning ijodi butun jaxonga mashhurligi aytilgan bo’lsa, ikkinchi matnda shoir asarlarining Evropa, Osiyo davlatlari tillariga tarjima qilinganligi ta’kidlangan;
— birinchi matnda his-tuyg’u kuchli ifodalangan, ikkinchi matnda esa aniq fikrlarga asoslanilgan.
Shu bosqichdan so’ng o’quvchilar o’qituvchi yordamida o’rganilayotgan matnlar yuzasidan xulosa chiqaradilar. Xulosa quyidagicha:
- birinchi matnda his-tuyg’u kuchli, so’zlar ko’chma ma’noda ham qo’llangan. Bu matn badiiy uslubga xosdir. Ikkinchi matnda aniq- dalillar keltirilgan, so’zlar o’z ma’nosida qo’llangan. Unda adabiyot faniga xos atamalar ham qo’llangan. Bu matn ilmiy matn hisoblanadi.
4-bosqich. Har ikki matn asosida badiiy va ilmiy uslubga xos xususiyatlarni aniqlash.
Bu bosqichda har bir uslubning o’ziga xos xususiyatlari aniqlanadi. Birinchi matnda badiiy uslubga xos quyidagi xususiyatlar qo’llangan: tasviriy ifoda (zanjirband sher), ko’chma ma’noli so’zlar (she’riyat osmoni, yulduzlari xira tortdi, shuhratiga soya soldi), o’xshatish (g’azallari - porloq quyosh singari), badiiy uslubga xos so’zlar (maftun etib kelyapti, nazm, she’riyat, bunyod etilgan, forsiygo’ylar, turkiy til, shukronalar aytdilar). Ikkinchi matnda ilmiy uslubga xos quyidagi xususiyatlar qo’llangan: raqamlar (1441 yil tug’ilgan, XV asr, 60-yillar), aniq dalillar (Evropa va Osiyo davlatlari, Nizomiy Ganjaviy, Sa’diy, Hofiz She’roziy, Abdurahmon Jomiy kabi tarixiy shaxs nomlari, A.Jomiyning Navoiy haqidagi fikri keltirilgan).
“Alisher Navoiy” matni shu metod yordamida o’rganilsa, o’quvchilar matn mazmunini yaxshiroq anglaydilar, ularniig mazmuniga chuqurroq kirib boradilar, matnlarni qiyoslash orqali ularning mohiyatini teran idrok etadilar. Bu metod o’quvchilarni fikrlashga, darsda faol ishgirokchi bo’lishga, hozirjavob va mulohazali bo’lishga o’rgatadi.
Korporativ bilimlarni boshqarish tizimlarini ishlab chiqishda, ko'pchilik o'ylaganidek, muammo dasturiy ta'minot tomoni emas, balki ma'lumotlarni olish, shakllantirish, tizimlashtirish va taqdim etish vazifasidir, ya'ni. ma'lumotlar va bilim. Guruh usullari qayta tiklashda faol yordam beradi zarur ma'lumotlar va bilim.
Guruh usullarining asosiy afzalligi - bu korxonaning bir nechta mutaxassislari yoki ekspertlarining bilimlarini bir vaqtning o'zida "o'zlashtirish" qobiliyatidir, ularning o'zaro ta'siri ushbu jarayonga fundamental yangilik elementini kiritadi: individual yoki shaxsiy bilimlar, turli qarashlar va pozitsiyalar umumiy sohani sezilarli darajada boyitadi. bilimlardan. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, bu usullarni tashkil etishning murakkabligi sababli, individual usullardan ko'ra ko'proq vaqt va qimmat.
Faol guruh usullari odatda bilim olish bosqichida issiq ziravor sifatida ishlatiladi, o'z-o'zidan ular ko'proq yoki kamroq to'liq bilim manbai bo'la olmaydi. Ular an'anaviy individual usullarga (kuzatishlar, intervyular va boshqalar) qo'shimcha sifatida korxona mutaxassislarining fikrlash va xatti-harakatlarini yaxshilash uchun qo'llaniladi.
Munozarali masalalar yuzasidan fikr almashish insoniyat tarixida uzoq an’anaga ega (qadimgi Yunoniston, Hindistonni eslang). Bugungi kungacha munozarali masalalarni muhokama qilish bilan bog'liq bo'lgan adabiy yodgorliklar saqlanib qolgan (masalan, Protagorning "Munozara san'ati", sofistlarning asarlari) va dialektikaning asosiy printsipi - suhbatni o'tkazish fani bo'lib xizmat qilgan. , bahslashish va nazariyani ishlab chiqish. Muhokama so'zining o'zi (lotincha discio - tadqiqot) bu faqat nizolar emas, balki ilmiy bilish usuli ekanligini ko'rsatadi (taqqoslash uchun: polemika, yunoncha polemikos - urushqoq, dushman).
Mutaxassislar guruhining ijodiy hamkorligi orqali g'oyalarni topishning eng mashhur va keng qo'llaniladigan usullaridan biri bu aqliy hujum usulidir. Yagona miya sifatida, guruh ushbu muammoni hal qilishga xalaqit beradigan qiyinchilikni engish uchun bo'ron bilan harakat qiladi.
« Aqliy hujum"Yoki" miya hujumi "tafakkurni ozod qilish va faollashtirishning eng keng tarqalgan usullaridan biridir.
Bu eng qadimiy usul bo'lib, u XVI-XVII asrlarda - jasur dengiz sayohatlarining gullash davrida paydo bo'lgan. Hozirgi vaqtda dengiz amaliyotida kema avariya yoki falokatga duchor bo'lgan holatlar uchun protsedura ishlab chiqilgan. Bunday ekstremal holatlarda kema kapitani (yoki omon qolgan katta yoshli) ekipajning qolgan a'zolari bilan qisqa kema kengashini o'tkazadi, unda har bir kishi yuzaga kelgan qiyinchilik va xavflarni bartaraf etish bo'yicha o'z takliflarini bildirishi kerak. Shu bilan birga, ma'ruzachilarning qat'iy tartibi kuzatildi. Avvaliga kabina o'g'illari va kichik dengizchilar, so'ngra kapitangacha bo'lgan katta dengizchilar va hokazo. Ushbu protsedura yanada oqilona va maqbul g'oyalar bilan kelgan keksa va tajribali odamlarning fikrlashini rag'batlantirdi.
Aqliy hujumning (aqliy hujum) zamonaviy usullari AQShda paydo bo'lgan va ishlab chiqilgan. Ularning asoschisi Ikkinchi Jahon urushi paytida kichik transport kemasining kapitani bo'lgan dengiz zobiti A. Osborn hisoblanadi. Bir marta uning qo'mondonligi ostidagi kema Evropaga yuk olib ketayotgan edi va ishonchli himoya va qoplamasiz qoldi. Bu vaqtda nemis suv osti kemalarining yaqin oradagi hujumi haqida radio xabar keldi. A.Osborn barchani kemaga yig‘ib, yaqinlashib kelayotgan hujum haqida e’lon qildi va samarali himoya vositalariga ega bo‘lmagan kema halok bo‘lishining oldini olish uchun nima qilish kerakligi haqida o‘ylash va o‘z fikrlarini bildirishni so‘radi. Dengizchilardan biri butun jamoa torpedo yaqinlashayotgan tomonda turishi, torpedoni bir ovozdan puflashi va "yon tomonga zarba berishi" kerakligini aytdi.
Bu safar suv osti kemalari bilan to'qnashuv halokatli bo'lmadi. Biroq, dengizchi tomonidan aytilgan kulgili bema'ni fikr samarali bo'ldi. Kema o'z bazasiga qaytganida, A. Osborn, yo'lda ishlab chiqilgan eskizlarga ko'ra, kuchli yo'naltirilgan suv oqimini yaratib, fanat yasadi va bu ventilyator bilan sayohatlarning birida u haqiqatan ham "tepdi". yon tomondan torpedo.
Urushdan keyin A.Osborne usulni batafsil o'rganishga kirishdi. Uning "Amaliy tasavvur" kitobi ko'plab oliy o'quv yurtlarida ma'ruza kurslari uchun asos bo'ldi ta'lim muassasalari, Qo'shma Shtatlardagi tadqiqot institutlari va sanoat kompaniyalarida.
|
| |
