I chorak
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________
Mavzu: TIL-IJTIMOIY HODISA
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad - tilning ijtimoiy hodisa ekanligini o’quvchilarga tushuntirish;
b)tarbiyaviy maqsad - o’quvchilarni insonparvarlik ruhida tarbiyalash, muomala madaniyatiga o’rgatish;
d) rivojlantiruvchi maqsad-o’quvchilar so’z boyligini oshirish, nutqini rivojlantirish, mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Kommunikativ kompetensiya:
– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy asarlarni tushunish, nutqiy me’yorlarga rioya qilish va sog‘lom turmush tarziga amal qilish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Darsning jihozi: tillar shajarasi surati.
Darsning rejasi:
1. So’z, til va milliy til tushunchalari.
2. Dunyo tillari haqida ma'lumot.
Ushbubirinchi dars orqali o’quvchilar tilning mo’jizali olamiga ilk qadam tashlaydilar, tilning inson hayotidagi o’rni, ahamiyatini anglaydilar. Avvalo, mavzuning nomlanishiga e'tibor qaratiladi.
Har bir fan maktabda kirish darsi bilan boshlanadi. Buning sababi aynan ona tili darsida izohlansa, ayni muddao bo’ladi.
Siz yangi bir joyga borsangiz yoki yangi bir hi no, xonaga kirsangiz, eng avval bu yerga diqqat bilan qarab, o’rganib chiqasiz, shu joy muhitiga moslashasiz, u bilan tanishasiz. Demak, kirish ilk tanishish, moslashishdan iborat. Bizning ilk tanishuv darsimiz esa tilning ijtimoiy hodisa ekanligi haqida.
Shu kabi kirish so’zi bilan dars boshlangach, mavzuning ostida berilgan.Ikkita topshiriq bo’yicha qisqa suhbat o’tkaziladi. U so’z, til, muomala,milliy til va millat tushunchalari doirasida bo’ladi.Suhbat topshiriqlardan keyin berilgan mavzuga aloqador maqola mazmuniga ulanib ketishi lozim. O’quvchilarning diqqatini asosiy nuqtaga qaratish uchun birin-ketin mulohaza uyg'otish maqsadida quyidagi ikki savol bilan murojaat qilish mumkin.
1. Til o’zi nima? Siz uni qanday tushuntirasiz? Bunda til kishilar orasida aloqa vositasi ekanligi oydinlashishi kerak.
2. «ljtimoiy hodisa» birikmasini qanday tushunasiz?
Tajriba shuni ko’rsatadiki, 5-sinf, hatto yuqori sinf o’quvchilari ham ijtimoiy so’zining ma'nosini tushunmaydilar, tushunsa ham sharhlay olmaydilar.
Shuning uchun insonlar o’rtasidagi munosabat, inson bilan bog'liq har qanday voqelikning ijtimoiy hodisa ekanligini soddatil bilan tushuntirish lozim. Bu tushunchalar dars oxirida berilgan uchta savol bilan mustahkamlanadi. Shu o’rinda barcha bolalarga tanish «Maugli» multfilmini eslatish o’rinli bo’ladi.
Qolgan barcha mashqlar ma'rifiy ahamiyatga ega bo’lib, suhbat munozara shaklida bajariladi. Bu darsdagi suhbatlar asnosida o’qituvchi sinfdagi o’quvchilar bilan tanishadi, ularning nutqi, fikrni dalillash malakalari haqida ilk ma'lumot oladi. Shu jihatdan ham bu dars o’qituvchi uchun ahamiyatlidir.
Bu darsda baholash o’qituvchining og'zaki rag'batlantirishi shaklida bo’lishi mumkin. Faol qatnashgan, og'zaki nutqi ravon o’quvchilarga alohida e'tibor berilishi ham o’ziga xos baholashdir. Uyga vazifa sifatida darsda ulgura olinmagan bitta yoki ikkita mashq beriladi. O. Husanovning«Tog'da o’sgan bola»qissasini topib o’qish tavsiya qilinadi.
Ilmiy bo’lim mudiri: ______________________
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________
Mavzu: O’ZBEK TILI—DAVLAT TILI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad - davlat tili va uning mohiyatini ochib berish;
b) tarbiyaviy maqsad - o’quvchilarni ona tiliga, Vatanga hurmat ruhida tarbiyalash;
d)rivojlantiruvchi maqsad-o’quvchilarning og'zaki nutqini rivojlantirish, mustaqil fikrlash malakasini shakllantirish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Kommunikativ kompetensiya:
– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy asarlarni tushunish, nutqiy me’yorlarga rioya qilish va sog‘lom turmush tarziga amal qilish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Darsning jihozi: O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, O’zbekiston Respublikasining "Davlat tili haqida"gi Qonuni.
Darsning rejasi:
1. Davlat tili tushunchasi.
2. Respublikamizda o’zbek tiliga Davlat tili maqomining berilishi.
3. Til — millat ko’zgusi.
Har bir darsda uyga berilgan topshiriq so’raladi, nazorat qilinadi, chunki o’quvchining oldingi darsni qay darajada o’zlashtirgani, shuningdek, fanga munosabati va bilimi shu suhbat orqali oydinlashadi. O’qituvchi mashg'ulotni qanday shaklda rejalashtirganiga qarab, uyga vazifa dars boshlanishida yoki dars davomida nazorat qilinishi mumkin. Qo’shimcha material 4-5 ta savol- topshiriqni o’z ichiga olgan testlar bilan ham uyga topshiriqni tekshirish mumkin.
Ushbu darsda kirish topshiriqlari ona tili, milliy til va milliy qadr-qimmat tushunchalari suhbat, munozara shaklida muhokama qilinadi. O’qituvchi
Ona tili metodikasi, 5-sinf boktlarining bu boradagi mulohazalarini umumlashtirib, xulosalaydi. So’ngra davlat tili haqida tushuncha beradi. iqtidorli,qobiliyatli o’quvchilarni ko’zlab, qaysi til qaysi mamlakatda davlat tili ekanligi haqidagi savol o’rtaga tashlanadi. Qo’shimcha ma'lumot sifatida ba'zi mamlakatlarda ikki va undan ortiq til davlat tili ekanligi ham eslatiladi. Masalan: Qozog'istonda qozoq va rus, Qirg'izistonda qirg'iz va rus, Hindistonda hind va ingliz tillarining davlat tili hisoblanishi aytib o’tiladi.
Shu o’rinda o’qituvchi mustaqillikkacha bo’lgan davrda ona tilimizga munosabat, o’zbek tiliga Davlat tili maqomining berilishi, keyingi 10—12 yil ichida tilimizning rivoji bilan bog'liq o’zgarishlar haqida batafsilroq ma'lumot berishi kerak. Konstitutsiya, «Davlat tili haqida»gi Qonun ko’rsatiladi va kerakli o’rinlari o’qib eshittiriladi.
6-mashqda ona tili haqidagi hikmatli so’zlarni ko’chirib, mustaqil ravishda shunday misollar topish so’ralgan. O’quvchi bu topshiriqni bajarishda qiynalishi, ya'ni misol topolmasligi mumkin. Shuning uchun o’qituvchi darsga tayyorlanish davomida to’rt-beshta misol topib qo’yishi kerak.
Masalan: Tilga ixtiyorsiz - elga e 'tiborsiz. Tilga e 'tibor - elga e 'tibor.
Ular ona hurmati - ona tiliga hurmat, onaga munosabat - ona tiliga munosabat shaklida qiyosiy tahlil qilinsa, maqsadga muvofiq bo’ladi.
7-mashqdagi Mirtemirning «Ona tilim» she'ridan olingan parcha orqali milliy til, milliy qadriyatlarni ulug'lash, boshqa xalqlar va ularning tiliga hurmat bilan qarash mustaqillik (Milliy istiqlol) g'oyasining o’zagini tashkil etishi o’quvchilarga singdiriladi.
Baholashda o’quvchining nutqi, mustaqil fikrlashga intilishi, faolligi alohida rag'batlantirilishi kerak.
Ilmiy bo’lim mudiri: ______________________
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________
Mavzu: AYRIM UNLILAR IMLOSI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad - unlilar va ularning imlosi haqida boshlang'ich sinfda olgan bilim va ko’nikmalami takrorlash;
b) tarbiyaviy maqsad-ona yurtga muhabbat, milliy qadriyatlarga hurmat hislarini tarbiyalash;
d) rivojlantiruvchi maqsad - savodxonlikni o’stirish, erkin fikrlash, topqirlik qobiliyatlarini uyg'otish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Kommunikativ kompetensiya:
– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy asarlarni tushunish, nutqiy me’yorlarga rioya qilish va sog‘lom turmush tarziga amal qilish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Darsning jihozi: unli harflar va ular ishtirok etgan so’zlar aks etgan plakat.
Darsning rejasi:
1. O’zbek tilidaunli tovushlar va unli harflar.
2. "I" va "u" unlilari imlosi.
3. "E" va "o" unlilari imlosi.
4. "A" va "o" unlilari imlosi.
O’quvchilar fonetika bo’yicha boshlang'ich bilimlarni 2-,3-sinflarda olganlar. 4-sinfda esa ularga takrorlash soatlari ajratilmagan. Tabiiyki, o’quvchilar uni unutgan bo’lishlari mumkin, shuning uchun dars savol- javobdan boshlanadi. O’qituvchi bolalargayordam ko’rsatishi, ularga darsga yo’llovchi, yodlariga tushiruvchi savollarni berishi kerak. Ushbu darsda berilgan barcha mashqlar ham aynan shunga qaratilgan.
10-mashqni og'zaki bajartiriladi. «I» unlisi qaysi so’zlarda aniq, qaysi so’zlarda qisqa talaffuz qilinayotgani va ularning yozilishiga e'tibor qaratiladi.
12-mashqni sinfda hamma o’zi bajaradi. Har bir so’zni bir o’quvchi sinf laxtasiga chiqib, navbatma-navbat yozib tursa, bolalar o’zlarining to’g'ri yoki noto’g'ri yozishayotganini tekshirib borish imkoniyatiga ega bo’lishadi.
13-mashqni juda qiziqarli shaklda va mazmunda o’tkazish mumkin. Sinfdagi ikki o’quvchi yoki ikki-uch guruh o’rtasida musobaqa shaklida o’tkazilsa bo’ladi.
Iqtidorli o’quvchilarga "o"' unlisini talaffuzda farqlovchi so’zlarga misol topishni qo’shimcha topshiriq qilib berish mumkin. Masalan: xo’roz-xo’tik kabi.
Bunda mashqda berilgan har bir maqol izohlanadi.
14-mashqda berilgan boshqotirmani sinf taxtasida hamma birgalikda bajarishi maqsadga muvofiqdir. Bunday usulning bolalar uchun juda qiziqarli bo’lishi tajribadako’rilgan.
To’g'ri javoblar: I. Asaka. 2. Hasan. 3. harakat. 4. dakan.
Baholashda asosiy e'tibor yozma savodxonlikka qaratiladi.
So’ng savollar ustida ishlanadi.
Ilmiy bo’lim mudiri: ______________________
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________
Mavzu: AYRIM UNDOSHLARNING YOZILISHI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad - undoshlar va ularning imlosi haqida boshlang'ich sinfda o’tilganlarni takrorlash;
b) tarbiyaviy maqsad - milliy-ma'naviy qadriyatlar ruhida tarbiyalash;
d) rivojlantiruvchi maqsad - tilni va so’zni his qilishni tarbiyalash, savodxonlikni va og'zaki nutqni o’stirish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Kommunikativ kompetensiya:
– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy asarlarni tushunish, nutqiy me’yorlarga rioya qilish va sog‘lom turmush tarziga amal qilish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Darsning jihozi: undosh harflar imlosi bo’yicha so’zlar juftligi aks etgan plakat.
Darsning rejasi:
1. O’zbek tilida undosh tovushlar va undosh harflar.
2. Ayrim undoshlar imlosi.
Bu mavzu biroz murakkab, buning ustiga ajratilgan soatga nisbatan dars materiali ancha ko’p, shuning uchun ham o’qituvchi aniq va tezkor harakat qilishi, har bir daqiqadan unumli foydalanishi kerak.
Uy ishini tez ko’rib chiqqach, takrorlash uchun savollarga murojaat qilinadi. O’quvchilar qiynalishsa, ular bilan birga eslashib, sinf taxtasiga misol tariqasida bir nechta so’z yozishi mumkin. Takrorlab, o’tilganlar eslatilgach, ular mashqlar bilan mustahkamlanadi.
15-mashqni bajarishda har bir juftlikdagi so’zlarning ma'nosidagi farqni og'zaki so’rab, izohlatib, yozdirib qo’yish ham mumkin.
Masalan: bob—kitob, asarning har bir ayrim qismi; bop-biror maqsad uchun munosib; Besh-son; pesh-narsalarning oldinga qaragan tomoni; bol~asal: pol-xonaning oyoq bosib yuradigan qismi.
16-mashq tez aytishlarda deyarli barcha o’quvchilar qatnashishni xohlashi mumkin. Vaqtni boy bermaslik uchun uch-to’rt o’quvchiga ayttirib, uyda mashq qilish va yodlash topshiriladi. Ta'kid tushayotgan tovushlarga e'tibor qaratiladi.
17-mashqdagi gaplar o’qitilib, muhokama qilinadi. Keyin talaffuzi va yozilishda farqlanayotgan undoshlar ishtirok etgan so’zlar topilib, tahlil qilinadi.
Qolgan mashqlar ham yuqoridagi kabi talaffuz va imlo yo’nalishida bajariladi.
Faol, savodxon o’quvchilarni dars davomida baholab borish ma'qul.
Ilmiy bo’lim mudiri: ______________________
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________
Mavzu: BOSH VA KICHIK HARFLARNING QO’LLANISHI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad - bosh va kichik harflar yozilishi bo’yicha o’quvchilar bilimini mustahkamlash;
b) tarbiyaviy maqsad-o’tmishga, ajdodlarga, milliy qadriyatlarga ehtirom tuyg'ularini singdirish;
d) rivojlantiruvchi maqsad - yozma savodxonlikni o’stirish.
Darsning jihozi: bosh harf bilan yoziladigan so’zlar guruhlab
ko’rsatilgan plakat.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Kommunikativ kompetensiya:
– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy asarlarni tushunish, nutqiy me’yorlarga rioya qilish va sog‘lom turmush tarziga amal qilish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Darsning rejasi:
1. Bosh va kichik harflarning qo’llanishi.
2. Aloqli otlarningyozilishi.
3. Ayrim atoqli otlarning qo’shtirnoq bilan yozilishi.
I )ars avvalida so’zlarning qachon kichik harflar va qachon bosh harflar bilan yozilishi, atoqli otlarning imlosi, qo’shtirnoqqa olinishi kabi savollarga javob izlanadi, quyi sinfda o’tilgan materiallar eslanadi. Asosiy e'tibor bosh harf bilan yozishga qaratilgani uchun dars quyidagi sxema bo’yicha olib boriladi.
O’quvchilardan sxemadagi shakllarda misol keltirish so’raladi. Bu ko’proq qobiliyatli bolalarga qaratilgan bo’ladi.
21-mashqda so’zlarning bosh harf bilan yozilishi sababi sharhlanadi. Mashq asnosida O’zbekiston haqidagi ilk geografik tasavvurlar ham shakllantiriladi.
23-mashqdagi matnni to’liq ko’chirib yozish talab qilinmaydi. O’quvchilar laqat xato ravishda kichik harf bilan yozilgan so’zlarnigina to’g'ri lab,ularni bosh harflar bilan yozib ko’chiradilar, yo’qsa ko’p vaqt yo’qotiladi.
O’quvchilarga oilaviy shajara misolida kishi nomlarining yozilishi izohlanadi. O’qituvchi buni o’zining oilaviy shajarasi misolida tushuntiradi, sinftaxtasiga yozib ko’rsatadi. Shu o’rinda har bir inson o’zining yetti pushtini - oldingi avlod- ajdodlarini bilishi shartligi aytilib, buning ma'naviy va axloqiy sabablarini izohlab qo’yishi kerak.
Atoqli otlarning qo’shtirnoq ichida yozilishi haqidagi o’quvchilar bilimi 24-mashq orqali mustahkamlanadi. Darslikdagi topshiriqqa ko’ra u og'zaki bajariladi, mashqqa yozma topshiriq berish mumkin. Mashqdagi qo’shtirnoq bilan yozilgan so’zlarning yoniga so’z qo’yib birikma shaklida daftaringizga ko’chiring. Masalan: «Ravshanxon» dostoni, Buxoro ...
Dars davomida o’qituvchi tomonidan beriladigan «Gapning qayerida hash harf bilan yoziladi?», «Nima uchan?», «Sababi nima?» kabi savollar, «Tushuntiring», «Izohlang» kabi topshiriqlar bir-bii lari bilan doimo almashinib, o’quvchilarni fikrlashga, izlanishga undab turishi lozim.
Ilmiy bo’lim mudiri: ______________________
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________
Mavzu: BIR TOVUSH BILAN FARQ QILADIGAN SO’ZLAR MA'NOSI VA IMLOSI
Darsning maqsadi:
a) ilmiy maqsad - mavzu bo’yicha o’quvchilarning bilim va ko’nikmalarini mustahkamlash;
b) tarbiyaviy maqsad-o’quvchilarda axloqiy fazilatlarni shakllantirish;
d) rivojlantiruvchi maqsad - o’quvchilar savodxonligini o’stirish, zehn va sinchkovlik qobiliyatlarini rivojlantirish.
Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):
Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;
Kommunikativ kompetensiya:
– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.
Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi:
– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .
O‘zini o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi:
– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.
Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiya:
– vatanga sadoqatli, insonlarga mehr-oqibatli hamda milliy qadriyatlarga e’tiqodli bo‘lish, badiiy asarlarni tushunish, nutqiy me’yorlarga rioya qilish va sog‘lom turmush tarziga amal qilish.
Dars jarayoni
1.Tashkiliy qism 4 minut
2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut
3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut
4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut
5.O’quvchilarni baholash 3 minut
6. Uyga vazifa 2 minut
Tashkiliy qism:
A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;
B) O’quvchilar bilan salomlashish.
C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.
D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;
E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
Darsning jihozi: bir tovush bilan farqlanadigan so’zlar juftligi berilgan plakat.
Darsning rejasi:
1. Bir tovush bilan farqlanuvchi so’zlar haqida tushuncha.
2. Bu so’zlarning imlosi va ma'nosi.
Bu mavzu keyinchalik asosiy kursda «Paronim so’zlar» atamasi bilan o’rganiladi. Ushbu darsdan asosiy maqsad quyi sinflarda bo’lganidek o’quvchilar savodxonligini oshirishdir. Aynan shu kabi so’zlarni ko’pchilik talaffuziga ko’ra yoki ma'nosini yaxshi tushunmaganlaridan xato yozadilar. Shuning uchun dars davomida so’zlarning to’g'ri yozilishi shaklini ularning ma'nosiga bog'lab o’rgatish kerak. Mashqlar va topshiriqlarga qo’yilgan shartlar bir-biriga yaqin, ba'zan bir xil ham, lekin ularni bajarishda turli xil usul va shakllardan foydalanish kerak. Sababi bir xillik o’quvchini zeriktiradi, natijada darsga, mavzuga nisbatan loqaydlik yuzaga kelishi mumkin. Bir tovush bilan farq qiladigan so’zlar ma'nosi va imlosini o’rganishda quyidagi usullarni tavsiya etamiz.
I. O’qituvchining tushuntirishi, izohi. Bu, albatta, darsda takrorlash uchun berilgan savollar muhokamasida yoki mashqni bajarish asnosida zarurat tug'ilganda qo’llanadi, o’quvchi izohlashi, javob berishi mumkin bo’lgan hollarda o’qituvchi «chekinib», kuzatuvchi va boshqaruvchi vazifasini bajaradi.
2.0'quvchining so’z shakli, imlosi va ma'nosini og'zaki izohlashi. Masalan: qatiq - sut mahsuloti, qattiq - biror narsa yoki jismning qattiqligi.
3. Mashqni daftarda va sinf taxtasida yozma bajartirish. Bunda xatolar sinf taxtasida hamma o’quvchilarning diqqatini jalb qilgan holda muhokama qilinadi.
4. So’zlarning ma'nodoshlarini topish orqali ularni izohlash. Masalan: urush -jang, urish - mushtlashish, dahanaki jang.
5. So’zlar juftligidagi bir so’zning ma'nodoshini yoki ikkinchi so’zning zid ma'noli juftini keltirish. Masalan: yod-yot: yod-xotira, yot-qarindosh.
22
Bu usullarni qo’llash imkoniyatidan kelib chiqib, mashqlarga yoki so’zlarga ularning barchasini yoki ayrimlarini tatbiq qilish mumkin.
Nofaol o’quvchilarni savollar bilan darsga jalb qilish, ularga bir oz oshirib baho qo’yish mumkin.
| 