X. Lirik chekinish.(hikoya) XI.MUSTAHKAMLASH

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

II.Darsning mavzusi:TO’LDIRUVCHINI HOKIM BO’LAKKA BOG'LOVCHl VOSITALAR

a) ilmiy maqsad-to’ldiruvchini hokim bo’lakkabog'lovchi vositalarhaqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad vatanparvarlik ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-saxovathaqidagi tushunchani shakllantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: to’ldiruvchi bo’yicha ramziy chizmalar.

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi:

1. To’ldiruvchining kelishikli bog'lanishi.

2. To’ldiruvchining ko’makchili bog'lanishi.

Mavzuni tushuntirishdan oldin kelishik qo’shimchalari va ko’makchilar haqida ma'lumotlar berib qo’yish kerak. Bu ma'lumotlar savol-javoblar asosida beriladi.

1. O’zbek tilida nechta kelishik bor?

2. Qaysi kelishiklarning qo’shimchasi bor? Tartib bilan sanab bering.

So’ngra o’qituvchi mustaqil so’zlardan keyin qo’llanuvchi bilan, uchun,

sari, haqida kabi so’zlar ko’makchi hisoblanishini yozib tushuntiradi va darslikdagi grammatik qoida bayon qilinadi. Demak, to’ldiruvchi hokim bo’lakka kelishik qo’shimchalari hamda ko’makchilar yordamida bog'lanadi. Faqat qaratqich kelishigi -ning qo’shimchasi bilan to’ldiruvchining bosh (hokim) so’zga bog'lanmasligini ta'kidlash zarur. Bog'lanishning bu ikki shakli ustuncha shaklida yozilib qiyoslanadi.

Kelishikli bog‘lanish Ko’makchili bog'Ianish

kitobni o’qidi do’sti bilan bordi

kitobga qaradi kitob haqida suhbatlashdi

kitobda ko 'rgan akam kabi bo 'laman

kitobdan olgan Vatan uchun ishlaymiz

Misollardagi birikmalarningbarchasida to’ldiruvchining tobe so’z bo’lib kelayotganiga o’quvchilar e'tibori qaratiladi. Ularni tobe qilgan narsa ana shu kelishik qo’shimchalari va ko’makchilar ekanligi aytiladi. Shuningdek, ko’makchilar o’zi bog'langan so’z bilan birga to’ldiruvchi boiishi va bir so’roqqa javob bo’lishi tushuntiriladi. Masalan: Do’sti bilan bordi (kim bilan?)

Har bir mashq so’ngida oklingi darslarda boiganidek, ma'rifiy-didaktik suhbatlar o’tkaziladi. Ayniqsa, 148-mashqdagi matn asosida «Saxovatli odamni nimaga o’xshatish muinkin» bahsi uyushtirilib, unda saxovatli odam quyoshga, yomg'irga, yerga, mevali daraxtga o’xshatilgan holda qiziqarli munozara tashkil qilsa bo’ladi.

X. Lirik chekinish.(hikoya)

XI.MUSTAHKAMLASH:

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

(Testlar o’qituvchi tomonidan tavsiya etiladi)

Testlar 5-sinflar uchun

1.Imlo qoidalariga mos ravishda yozilgan so’zlar qatorini toping.

A)Taalluqli, kamolot, inshoot. B)Mudofa, gramm, mo’tabar.

S)Miqiyos, me’yor, muomila D)Qit’a , tomosha, sahovat.

2.O’zbek tiliga davlat tili maqomi qachon berilgan?

A)1994-yilning 24-avgustida S) 1999-yilning 3-dekabrida

B) 1989-yilning 21-oktyabrida D) 2000-yilning 2-sentyabrida

3.Undalmalar gapning qayerlarida kelishi mumkin?

A) boshida B) o’rtasida S) Turli joylarda D) oxirida

4. Til undoshlari ishtirok etgan qatorni toping

A) sado,dala B) gilam,choynak S) sharq,g’arb D) eshik,qaymoq

5. So’zlarning to’g’ri talaffus qilinishini o’rgatadigan tilshunoslik bo’limi nima deb aytiladi?

A) Orfografiya B) Leksikalogiya S) Orfoepiya D) Punktuatsiya

6. Burun undoshlari ishtirok etgan qatorni toping

A) b,p,m B) m,n,ng S) v,f,k D) q,g’,x

7. Qaysi qatordagi so’zlarda nuqtalar o’rniga a harfi qo’yilishi lozim?

A) z….mon, h….mon B) h…li,h…zir S)k….mil, k….mol D) q…drdon,z…lim

8.Juft so‘zlar berilgan qatorni toping?

A) bir hafta, inson baxti B) shirin so‘z, tez gapirmoq

S) aka-uka, baxt-omad D) kelin salom, samolyotda ketmoq

9.Ma’nodosh so‘zlar toping?

A)Tut, sut,o‘t B) sut,qatiq,qaymoq

S)Katta,ulkan,buyuk,gigant D) mehr,do‘stlik, shirinlik

10.Zid ma’noli so‘zlar qanday yasaladi?

A) Qarama-qarshi so‘zlardan yasaladi B) Juft so‘zlardan yasaladi

S)Takror so‘zlardan yasaladi D) Qo‘shma so‘zlardan yasaladi

11.Xato so‘zni toping?

A)kuch-farosat B)gap-qudrat S)baxt-xayol D) hammasi notog‘ri

12. ”Suzdi” qanday so‘z hisoblanadi?

A) Zid ma’noli so‘z B) Shakldosh so‘z S) Ma’nodosh so‘z D)Qo‘shma so‘z

13. Bu shaharning oti Ko‘kterak ekan .(G‘afur G‘ulom) ushbu gapda qanday so‘z qo‘llangan?

A) Ma’nodosh so‘z B) Shakldosh so‘z S) Zid ma’noli so‘z

D) Qo‘shma so‘z

14. ”O‘zbekiston – mustaqil davlat”. Bu gapda qaysi tinish belgisi tushib qolgan?

A) Nuqta B) Vergul S) Ikki nuqta D)tinish belgisi tushib qolmagan.

15. Juftlikni tushirib qoldirilgan qismini toping? Kasb…..

A) kollej B) kori S) hunar D) mehnat

16. Onangni ….ingda tutsang, singlingni …. da tut. Nuqtalar o‘rniga kerakli so‘zlarni qo‘ying.

A) Bosh,qo‘ling B) Yelka,boshing S) Qo‘l,yelkang D) Kift,kaft

17. Nuqtalar o‘rniga x yoki h harflaridan mosini qo‘ying.

A) So…lom, sa…lom B) …arakat, …urmat

S) Sayo…, qayi…. D) G‘ij…ak, den…iz

18. Gap va uning turlarini o‘raganuvchi tilshunoslik bo‘limi….?

A) Punktuatsiya B) Sintaksis S) Morfologiya D) Orfoepiya

19. Sobir akam keldi. Qaysi so‘zdan keyin vergul qo‘yilsa ma’no farqlanadi?

A) Akamdan keyin B) Sobirdan keyin S) vergul qo‘yilmaydi

D) A,B javoblar to‘g‘ri

20.Qaysi gapda zid ma’noli so‘zlar qo‘llangan?

A) Baxil topsa, bosib yer, saxiy topsa, hamma yer

B) Baxilni bog‘i ko‘karmas

S) Yoz - o‘tmoqda soz

D) Arg‘amchiga qil quvvat

Baholash:_______________________________________________________

XII. Darsning yakuni: Uyga vazifa:

Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________

Sinf:5 sana:_________________

I.Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash. (Siyosiy daqiqa)

II.Darsning mavzusi: ANIQLOVCHI

III.Takrorlash: O‘tilgan mavzuni takrorlash

IV.Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad - aniqlovchi haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad - sabr-qanoatlik bo’lish fazilatlarini tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad - ma'naviy-axloqiy fazilatlarni rivojlantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;
V. Dars turi:_________________________________________

VI. Dars usuli:_______________________________________

VII.Darsning borishi

VIII.Darsning jihozi: aniqlovchi va uning turlari aks etgan chizma.

IX.Darsning rejasi:

1. Aniqlovchi haqida ma'lumot.

2. Aniqlovchining turlari.

Mavzuni o’tishda darslikdagi kirish topshiriqlari, nazariy qoidalar birin- lcetin tartib bilan bajariladi, o’zlashtiriladi. Qoidadagi eng asosiy nuqta aniqlovchining predmetning belgisini bildirishidir. Shu yerda o’qituvchi bu bo’lakning boshqa gapbo’laklaridan larqini tushuntirishi kerak. Aniqlovchidan boshqa bo’laklar faqat qaysidir bir bo’lakka bog'lanadi. Masai an, ega kesimga, to’ldiruvchi bilan hol doimo kesimga bog'lanadi. Aniqlovchi esa barcha gap bo’laklariga bog'lanishi, ular bilan birikma hosil qilishi mumkin. Sharti aniqlanmish ot so’z turkumiga oid bo’lishi kerak. Shunda u kesimga, egaga, to’ldiruvchiga va holga ham bog'lanaveradi. Aniqlovchilar ostiga to’lqinli chiziq chizish bilan belgilanishi aytilgach, yuqoridagi fikrga quyidagicha misol - gaplar keltiriladi:

1. Poytaxtimiz - go’zal Toshkent - kesimga bog'langan.

2. Tirishqoqbolalaryaxshi o’qiydilar - egaga bog'langan.

3. Oqpaxtalami ko’rib, dil yayraydi -to’ldiruvchigabog'langan.

4. Ahmadullo keng dalalarga qaradi - holga bog'langan.

150-mashqdagi ma'rifiy matn quyidagicha tahlil qilinadi:

X. Lirik chekinish.(hikoya)

XI.MUSTAHKAMLASH:

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

IV.Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad - sifatlovchi aniqlovchi haqida tushuncha berish;

b) tarbiyaviy maqsad - ekologik tarbiyani singdirish;

d) rivojlantiruvchi maqsad - inson va tabiat birligi haqidagi tushunchani

uyg'otish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V. Dars turi:_________________________________________

VI. Dars usuli:_______________________________________

VII.Darsning borishi

Matn o’qitiladi.

Shu matnga berilgan ikkinchi topshiriq - grammatik tahlil bajariladi.

Birinchi topshiriqqa o’tiladi, ya'ni matnga sarlavha topib, uning mazmuniga mos hadis va maqollar keltiriladi.

O'quvchilar hikoyatdan o’zlariga qanday xulosa chiqarganlari haqida soz‘lab beradilar.

VIII.Darsning jihozi: tabiat tasvirlangan surat.

IX.Darsning rejasi:

1. Sifatlovchi aniqlovchi haqida ma'lumot.

2. Sifatlovchi aniqlovchining ifodalanishi.

Bu mavzuni tushuntirishda kirish topshiriqlariga, xususan, topshiriqqa o’qituvchi e'tiborliroq bo’lishi kerak. Unga ko’ra gul, olma, uy, ko’cha so'zlarining oldiga o’quvchilar sifatlovchilarni topib ko’chirishlari kerak. Aksar hollarda ular bu otlar oldiga sifatlarni qo’yadilar. Lekin sifatlovchi aniqlovchi son, olmosh, ravish bilan ham ifodalanishi mumkin. Aynan shu holatni keyinroq tushuntirish lozimligi uchun mazkur otlar oldidan maqsadga xizmat qiladigan so’zlarni yozdirish kerak. 2-topshiriqda sifatlovchilar sifatdan iborat bo’lishi lozimligi ko’rsatilgan. Bu birinchi topshiriqni mantiqan davom ettiradi.

Qoida o’qib sharhlanib, sifatlovchi aniqlovchining qanday? qancha? (qanaqa? qaysi? nechanchi? so’roqlariga javob bo’lishi anglashilgach, topshiriqlardagi sifatlovchilarning so’roqlari aniqlanadi va so’zlarning ustiga yozib qo’yiladi.

Mashqlar bajarilar ekan, sifatlovchi aniqlovchilarning so’rog'i va qaysi so’z turkumidagi so’zga bog'lanayotgani, albatta, izohlanishi kerak.

155-mashq oldingi darsdagi ko’rsatma bo’yicha bajartiriladi. Bu mashqdagi sifatlovchi aniqlovchilarni topib, ularni o’zlari bog'langan so’zlar bilan ko’chirib yozish topshirig'i beriladi. Matnda bir nechta sifatlovchi aniqlovchi bor, ularning barchasini birikma shaklida ko’chirish ko’p vaqt olmaydi. Sifatlovchi aniqlovchilarning qaysi so’z turkumi bilan ifodalanayotganiga e'tibor qaratish lozim.

So’z birikmasida aniqlovchi doimo tobe so’z bo’lib, hokim so’zni belgi yoki miqdorga ko’ra aniqlayotganiga urg'u beriladi.

156-mashq uchun o’qituvchi hayvonlar, qushlar, o’simliklar, umuman, tabiat tasvirlangan rasm olib kirib, o’quvchilarning og'zaki va yozma nutqlarini rivojlantirishga e'tiborberishi lozim.Bu darsdagi barcha mashqlar tabiatni, atrof-muhitni ko’z qorachig'iday asrash munosabatini rivojlantirishga qaratilgan.

X. Lirik chekinish.(hikoya)

XI.MUSTAHKAMLASH: Baholash:_________________ XII. Darsning yakuni: Uyga vazifa:

Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________

«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

I.Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash. (Siyosiy daqiqa)

II.Darsning mavzusi: Qaratqich aniqlovchi

III.Takrorlash: O‘tilgan mavzuni takrorlash

IV.Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad - qaratqich aniqlovchi haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad -huquqiy tarbiyani shakllantirish;

d) rivojlantiruvchi maqsad -siyosiy ongni o’stirish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V. Dars turi:_________________________________________

VI. Dars usuli:_______________________________________

VII.Darsning borishi

VIII.Darsning jihozi: O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.

IX.Darsning rejasi:

1. Qaratqich aniqlovchi haqida ma'lumot.

2. Aniqlovchi va aniqlanmish munosabati.

Oldingi darsda bo’lganidek bu darsda ham kirish topshiriqlari orqali o’quvchilar yangi mavzuga ham ruhan, ham aqlan tayyorlab olinadi. O’quvchilar 1-topshiriqda berilgan to’rtlikdagi nuqtalar o’rniga kerakli kelishik qo’shimchalarini qo’yadilar: Do’stning mehri, do’stlikning sehri, do'stlikning gashti.

Qaratqich aniqlovchining bitta qaratqich kelishigi bilan ifodalanishini tushuntirish hech qanday qiyinchilik, muammo tug'dirmaydi. Nazariy qoida o’rganilar ekan, qaratqich aniqlovchidan keyingi aniqlanmishda albatta egalik qo’shimchalaridan biri bo’lishiga o’qituvchi urg'u berishi kerak.

Shuningdek, ba'zan qaratqich aniqlovchidagi kelishik qo’shimchasi yashirin kelishi ta'kidlanishi zarur. Quyidagicha misollardan keltirish mumkin:o'z uyim, o'z uying, o'z xonasi. O’qituvchi bolalarga «o’z» so’zi bosh kelishikda emas, balki qaratqich kelishigida yashirin qo’llanganligini, buni aniqlanmishdagi egalik qo’shimchalari orqali tiklash mumkinligini tushuntiradi: o 'zimning uyim, o’zingning uying, o’zining xonasi. Shuning uchun o’z uyim birikmasidagi olmoshning qaratqich aniqlovchi ekanligi aytiladi.

Bizning maktab birikmasida esa aniqlanmishdagi egalik qo’shimchasi yashirin qo’llangan. Buni qaratqich orqali tiklash mumkinligi ko’rsatiladi.

161-mashq iqtidorli o’quvchilarga mo’ljallangan. Ular bu topshiriqni bajarishayotganda boshqa o’quvchilar o’qituvchi bergan tarqatma materiallarda ishlashlari mumkin.

Ikki darsdagi barcha mavzular o’zining ma'rifiy yo’nalishi bo’yicha konstitutsiyani o’rganish, huquqiy tushunchalarni shakllantirish, burchni mustahkamlash maqsadini o’z oldiga qo’ygan. O’rni bilan o’qituvchi Konstitutsiyaga murojaat qilishi, moddalarni sharhlab ketishi zarur.

X. Lirik chekinish.(hikoya)

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

II.Darsning mavzusi: MUSTAHKAMLASH DARSI

a) ilmiy maqsad - gap bo’laklari bo’yicha o’tilganlarni takrorlash;

b) tarbiyaviy maqsad - oilaga sadoqat ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad - mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V. Dars turi:_________________________________________

VI. Dars usuli:_______________________________________

VII.Darsning borishi

VIII.Darsning jihozi: gap qoliplari bo’yicha ko’rgazma.

IX.Darsning rejasi:

1. Savollarga javob berish orqali takrorlash.

2. Topshiriqlar bajarish orqali mustahkamlash.

3. Gap qoliplari ustida ishlash.

Dars mustahkamlash uchun berilgan yettita savolga javob berish bilan boshlanadi. O’quvchilardan javoblarini albatta misollar bilan asoslashlari talab qilinadi. Oldingi darsda uyga topshiriq qilib berilgan 162-mashq talabi bo’yicha tuzilgan gaplarni so’rash maqsadga muvofiq. Bunda biryo’la uy vazifasi ham nazoratga olingan bo’ladi. Agar uy topshirig'ida savollarning javobiga mos keladigan gaplar tuzilmagan bo’lsa, shu joyning o’zida og'zaki misol keltirishlari so’raladi.

1-topshiriq ega va ot kesimni farqlash maqsadida berilgan. Aksariyat hollarda o’quvchilar kim? so’rog'iga javob beradigan so’zlar gapda doimo ega bo’ladi, degan tushunchada bo’ladilar. O’quvchi quyidagicha gap tuzishi mumkin: Akam (kim?) mohir haydovchi (kim?). Gap tahlil qilingach, xulosa beriladi: Gap boshida kelib, kim? so’rog'iga javob bo’ladigan so’z ega, gap oxirida kelib, kim? so’rog'igajavob bo’ladigan so’z kesim vazilasini bajaradi.

2-topshiriq orqali she'rda, ayniqsa, inversiya hodisasida gap bo’laklarini aniqlash malakasi shakllantiriladi. Bunda, albatta, o’qituvchi yo’naltiruvchi savollar orqali o’quvchilarga yordam berishi kerak. 3-4-topshiriqlar ham bolalarni mustaqil, ijodiy fikrlashga yetaklaydi.

XI.MUSTAHKAMLASH:

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

a) ilmiy maqsad - uyushiq bo’laklar haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad - atrof-muhitni asrash ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad - o’quvchilarning ekologik madaniyati va

saviyasini o’stirish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V. Dars turi:_________________________________________

VI. Dars usuli:_______________________________________

VII.Darsning borishi

VIII.Darsning jihozi: tabiat tasviri (qushlar, bog', gullar) tushirilgan surat

IX.Darsning rejasi:

1. Gapning uyushiq bo’laklari.

2. Uyushiq bo’laklarda tinish belgilarining ishlatilishi.

Uyushiq bo’laklar haqida o’quvchilar 4-sinfning oxirgi choragida ilk tushuncha olganlar. Shuning uchun ham kirish topshiriqlarida o’quvchilar tuzgan gaplaridagi sanash ohangi bilan sanalgan so’zlar qanday nomlanishini so’rash mumkin. Bu so’zlarga so’roq beriladi, gapdagi vazifalari aniqlanadi. Shundan so’ng uyushiq bo’laklarning bir xil so’roqqa javob bo’lishi, bir xil gap bo’lagi vazifasida kelishi, shuningdek, bitta gap bo’lagiga bog'lanishi haqidagi qoida chiqariladi. Aytmoqchimizki, darslikdagi qoidalarda amaliyotdan nazariyaga, ya'ni tuzilgan gaplardan qoidalar keltirib chiqarishga asosiy e'tibor qaratilgan.

Uyushiq bo’laklarda tinish belgilarining ishlatilishini tushuntirishda ham shu usulni qo’llagan ma'qul. Quyidagicha gaplar sinf taxtasiga yoziladi:

1. Maktab bog'iga manzarali, mevali ko’chatlar ekildi.

2. Chittak, qarqunoq, qizilishton, zag'aldoq kabi qushlar zararkunanda hasharotlarni qirib katta foyda keltiradi.

3. Qushlarni asrang, ularni seving!

4. Tog'larda gul-u lolalar chaman ochiladi.

Bu gaplardagi uyushiq bo’laklar va tinish belgilari tahlil qilingach, darslikda berilgan qoidalarga solishtiriladi.

Mashqlar darsning maqsadida ko’rsatilganidek, o’quvchilarning ekoloik madaniyatini o’stirishga mo’ljallanib tuzilgan. Shuning uchun dars jarayonida tabiat tasviri tushirilgan suratlardan unumli foydalanish, ular asosida suhbat, munozaralar uyushtirish mumkin.

X. Lirik chekinish.(hikoya)

XI.MUSTAHKAMLASH:

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

IV.Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad - umumlashtiruvchi bo’lak haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad - milliy an'analarimiz va qadriyatlar ruhida lurbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-o’zlikni anglash tuyg'usini shakllantirish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: "Maqtanchoq g'oz" masaliga ishlangan rasm.

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi:

1. Uyushiq bo’laklarida umumlashtiruvchi bo’lak.

2. Umumlashtiruvchi so’zda tinish belgilari.

1-topshiriqqa ko’ra o’quvchilar quyidagicha gap tuzishlari mumkin: O’zbekistonda Toshkent, Farg'ona, Samarqand, Buxoro kabi yirik slutharlar bor.

2-topshiriqqa javoban esa Menga palto, telpak, jemper va qo’lqop kabi qishki kiyimlar zarur deb gap tuzishlarini tasavvur qilsa bo’ladi.

Nazariy bilimlar berilgach, o’qituvchi yana shu gaplarga qaytib, qoidalarga muvofiq ravishda ularni o’zgartiradi:

O 'zbekistonda yirik shaharlar: Toshkent, Samarqand, Buxoro bor.

gaplardagi uyushiq bo’laklar va umumlashtiruvchi so’zga so’roq beriladi, ular bog'langan so’z aniqlanadi. Fikrlar xulosalanib, o’quvchilarga yana bir bor qoida havola qilinadi: uyushiq bo’laklar va umumlashtiruvchi bo’lak bir xil so’roqqa javob bo’ladi hamda bitta gap bo’lagiga bog'lanadi.

167-mashqda berilgan matn o’qiladi, bir necha o’quvchiga mazmuni so’zlatiladi va unga mos sarlavha topiladi. Matnning uch yerida umumlashtiruvchi bo’lak va uyushiq bo’laklari keltirilgan, ularni topib, tinish belgilari qo’yiladi. Sarlavha «Maqtanma g'oz, hunaring oz» bo’lishi mumkin.

Keyingi mashqlarda berilgan gaplarning aksariyati milliy-diniy qadriyatlar, insoniy fazilatlar talqiniga bag'ishlangan, 169-mashqdagi diyonat, jaholat so’zlar mazmunini tushunmasligi mumkin. O’qituvchi ularning ma'nosini izohlab berishi kerak. Insof diyonat so’zining, jaholat esa nodonlik so’zining ma'nodoshi hisoblanadi.

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

II.Darsning mavzusi:UNDALMALI GAPLAR

IV.Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad - undalmali gaplar haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad - o’quvchilar ma'naviyatida ijobiy fazilatlarni

shakllantirish;

d) rivojlantiruvchi maqsad - o’quvchilarni erkin fikrlashga o’rgatish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: undalmali gaplar jadvali.

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi:

1. Undalma haqida ma'lumot.

2. Undalma va ega munosabati.

Mavzudan keyin berilgan ikkala kirish topshiriqlari undalmani tushunish va ahamiyatini his qilish uchun yaxshi bir vosita bo’lib xizmat qiladi. 1- topshiriqdagi dastlabki gapda fikr kimga qarata aytilgani ma'lum emas, ikkinchi gapda esa fikr Vatanga nisbatan qaratilgani ko’rinib turibdi. 2- topshiriqqako’ra undalma ishtirok etgan uch gap solishtirilishi lozim. Bundan fikryakka bir shaxsga, ko’pchilikka, ba'zan jonzotlarga qaratilishi mumkin ekanligi oydinlashadi. Shundan so’ng grammatik qoidalar o’zlashtiriladi. Topshiriqda berilgan gapda «tog'» so’zi undalma ekanligini o’qituvchi bergan savol orqali o’quvchilar topadilar.

O’quvchilarga xos bo’lgan xato shuki, ular ko’p hollarda ega va undalmani farqlay olmaydilar. Undalmaning ko’pincha gap boshida kelishi, bosh kelishikda bo’lishi ularni adashtiradi. Xatoning oldini olish uchun quyidagi gaplarga murojaat qilinadi:

Akmal kitobni o’qiydi.

Akmal, sen kitobni o’qi.

Akmal, kitobni o’qi.

Birinchi gapda «Akmal» so’zi ega, ikkinchi gapda «Akmal» undalma, «sen» olmoshi ega, uchinchi gapda «Akmal» so’zi undalma, ega esa qatnashmayapti. O’quvchilarga yaxshi eslab qolishlari uchun undalmadan keyin doimo vergul qo’yilishi hamdaba'zan undalmali gaplarda ifodalangan yoki yashirin kelgan sen olmoshi ega bo’lishi tushuntiriladi. Undalmali gaplarda ko’pincha eganing tushib qolishiga urg'u beriladi.

Mashqlarni bajarish asosida sinf o’quvchilari bilan dialog shaklida suhbat uyushtirib, undalmalarning ishlatilishini tahlil qilish mumkin. Shunday dialog 2-mashqda ham berilgan grammatik tahlildan so’ng mashqqa berilgan topshiriqlar bajartiriladi. Kishining o’ziga butunlay aloqasi bo’lmagan narsaga qiziqishi va u haqida so’rashi aqlsizlik, farosatsizlik ekanligi, sirsaqlashi bola timsolidagi oqillik sanalishi ta'kidlanadi. Keyingi mashqlarda ham grammatik tahlil ma'rifiy tahlil bilan uyg'un holda bajarilishi lozim. Mashqlarda uchragan undalmalarning bir so’zdan (yig'iq) hamda ikki-uch so’zdan iborat (yoyiq)bo’lishiga o’quvchilar diqqati tortiladi.

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa: