«Ona tili» 5-sinf sana: Sinf: Mavzu: til-ijtimoiy hodisa darsning maqsadi

a) ilmiy maqsad-ayrim unlilar, undoshlarning yozilishi, bosh va kichik harflarning qo’llanishi bo’yicha olgan bilimlarini mustahkamlash va baholash;

b) tarbiyaviy maqsad - davlat madhiyasiga hurmat, ehtirom;

d) rivojlantiruvchi maqsad-o’quvchilarning savodxonligini o’stirish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Darsning jihozi: diktant matni.

1. Diktant matni bilan tanishtirish.

2. Matn yuzasidan suhbat.

3. Diktantni yozdirish.

Diktant matnini bir o’quvchi o’qib beradi. O’quvchilar davlatimiz madhiyasi haqidagi fikrlarini bayon etadilar. Yozilishi qiyin bo’lgan so’zlarga o’qituvchi izoh berib o’tadi.

DAVLAT MADHIYASI

Jahondagi har bir mustaqil davlat o’z madhiyasiga-gimniga ega.

Madhiya- muayyan maqsadni ko’zlab bitilgan she'r asosida yaratilgan tantanali qo’shiq.

O’zbekiston Respublikasi mustaqil bo’lgach, Davlat madhiyasiga tanlov e'lon qilindi.

Tanlovda musiqasini mashhur bastakor Mutal Burxonov, she'rini taniqli sholr Abdulla Oripov yozgan madhiya g'olib chiqdi.

Bu madhiya 1992-yil 10-dekabrda O’zbekiston Respublikasining Davlat madhiyasi sifatida tasdiqlandi.

Madhiyada buyuk Vatanimiz, ozod va obod yurtimiz, buyuk tariximiz,porloq kelajagimiz kuylanadi. O’zbek zaminining boyliklarga konligi, xalqimizning ilm va ma'rifat bayroqdori ekanligi tarannum etiladi. Tinchliksevar elning asosiy boyligi uning istiqloli ekanligi madhiya mazmunining negizini tashkil qiladi.
IV. Yangi mavzuni mustahkamlash: Og’zaki savol-javob.

V. Uyga vazifa.

VI. Dars yakuni. Baholarni tahlil qilish.
Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________


«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

Mavzu: MA'NODOSH SO’ZLAR

Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsatl ma'nodosh so’zlar haqidagi bilimlarni takrorlash;

b) tarbiyaviy maqsad o’quvchilarda ma'naviy, axloqiy fazilatlarni shakllantirish;

d) rivojlantiruvchi maqsad - qiyoslash, mantiqiy fikrlash malakalarini rivojlantirish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Darsning jihozi: ma'nodosh so’zlar jadvali.

Darsning rejasi:

1. Ma'nodosh so’zlar haqida ma'lumot.

2. Matnga muvofiq ma'nodosh so’zlardan lanlash.

Ma'nodosh so’zlaro’quv yilining ikkinchi yarmida «Leksikologiya» kursida ancha keng o’rganiladi. Bu darsda quyi sinlda ma'nodosh so’zlar mavzui bo’yicha o’zlashtirilgan bilimlarni eslalish, takrorlash asosiy maqsad hisoblanadi. Darslikda mazkur dars uchun bcrilgan savol-topshiriqlar, mashqlar sinchkovlik bilan o’rganibchiqilsa, ular bir-birini tadrijiy ravishda toidirayotgani, o’quvchini osondan murakkabroq topshiriqlarga tomon yetaklayotgani oydinlashadi. Takrorlash uchun bcrilgan savollaro’qituvchining yo’llovchi qo’shimcha savollari, yo’riqlari, eng asosiysi, eslatishlari, o’rni bilan tushuntirishlari, izohlari bilan qo’shilib, ma'nodosh so’zlar haqidagi o’quvchilarning bilimlarini qayta jonlantiradi. So’ng yonma-yon berilgan gaplardagi ma'nodosh so’zlarni anashuqayta jonlangan bilimlargaasoslanib topadilar.

Nuqtalar o’rniga gapning mazmunidan kelib chiqib, qavs ichidagi ma'nodosh so’zlardan birini qo’yish lozim (31-mashq). Aynan shu mashq orqali o’quvchining so’zni his qilishi, mustaqil fikrlay olish qobiliyati namoyon bo’ladi. O’qituvchi ham mazkur qobiliyatni shogirdlaridatarbiyalashgadiqqat qilishi zarur. 33-mashqni darsda bajartirib, 34-mashq uyga vazifa qilib beriladi. O’qituvchining shu bir soatlik darsidagi mehnatining samarasi o’quvchilarning mustaqil matntuzishi vaunda ma'nodosh so’zlarni o’rinli qo’llay olganligida yuzaga chiqadi.

Mavzu:SHAKLDOSH SO’ZLAR

Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad - shakldosh so’zlar haqidagi o’zlashtirilgan bilimlarni lakrorlash;

b) tarbiyaviy maqsad - o’quvchilarni milliy va umuminsoniy qadriyatlari uhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-o’quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish.

Darsning rejasi:

1. Shakldosh so’zlar haqida ma'lumot.

2. Shakldosh so’zlarning qo’llanishi.

Bu mavzu keyinchalik asosiy kursda mukammalroq ravishda o’quvchilarga havola etiladi. Ushbu darsda esa boshlang'ich sinfda o’zlashtirilgan bilimlarni takrorlash, malaka va ko’nikmalarni mustahkamlashga urg'u beriladi. Maqsad o’quvchilarda so’z o’yini orqali so’zni his qilish sezgilarini uyg'otish, zakiylik, topqirlik, mustaqil fikrlash fazilatlarini rivojlantirishdan iborat. Shakldosh so’zlar buning uchun juda qulay vositadir.

Mavzuni takrorlash va mustahkamlash xuddi oldingi darsda ma'nodosh so’zlarda bo’lgani kabi bir necha bosqichda amalga oshiriladi.

1. Takrorlash uchun berilgan savollar yordamida o’quvchilar o’qituvchi ko’magida shakldosh so’zlar bo’yicha quyi sinfda o’tilgan materialni to’la esga oladilar, misol keltiradilar.

2. Yonma-yon keltirilgan gaplar ichidan o’zaro shakldoshlik munosabatida bo’lgan so’zlarni topadilar va izohlaydilar(35-mashq).

3. 36-mashqni tahlil qilish orqali so’z o’yinining amaliy namunasi bilan tanishadilar vauni mustaqil izohlaydilar.

4. Berilgan so’zlardan shakldoshlar hosil qilish orqali ijodiy ishlashga, fikrlashga harakat qiladilar (37-mashq).

O’quvchilar ayrim so’zlardan shakldoshlar hosil qilishga qiynalishlari mumkin. Masalan: karam so’zining saxovat, taxt so’zining tayyor ma'nolarida kelishini topolmasliklari mumkin. Bunday vaziyatlarda o’qituvchi iqtidorli o’quvchilarga suyanishi, ularga qo’shimcha topshiriq sifatida bu so’zlarni yoki o’zi mazkur so’zlarning ma'nolarini tushuntirib, yozdirib qo’vishi kerak.

Namuna: karam (sabzavot), masalan: Bozordan karam sotib oldim, knrniii (saxovat), masalan: Karamli zotlar doimo e'zozlanadilar.

Dars oxirida muslahkamlash, uni oldingi dars bilan bog'lash maqsadida bir necha so’zning avval ma'nodoshini, so’ng shakldoshini topish topshirig'i berilishi mumkin. Bu topshiriq o’qituvchiga o’quvchilarni baholashda ham qo’l keladi. Masalan: chang so’zi, ma'nodoshi - g'ubor, shakldoshi - chang (musiqa asbobi). Bu topshiriq ayni paytda o’quvchilar tomonidan bu ikki hodisani chalkashtirib yuborishlarining oldini oladi.

Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

Darsning mavzusi: ZID MA'NOLI SO’ZLAR

Takrorlash.O’tilgan mavzuni so’rab, baholash

Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad-zid ma'noli so’zlar haqidagi bilimlarni takrorlash;

b) tarbiyaviy maqsad-o’quvchilarning ijtimoiy-siyosiy ongini shakllan- tirish, ma'naviy fazilatlarni rivojlantirish;

d) rivojlantiruvchi maqsad - o’quvchilarda qiyoslash, umumlashtirish malakalarini shakllantirish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

Darsning jihozi: jadvallar.

Darsning borishi:

1. Zid ma'noli so’zlar haqida ma'lumot.

2. Zid ma'noli so’zlarning qo’llanilishi.

Bu mavzu oldingi mavzularga nisbatan ancha oson o’zlashtiriladi. Darsni shakli, yo’nalishi hamda usullariga ko’ra oldingi ikki dars qolipida olib borish mumkin. Faqat ulardagi ayrim topshiriqlarni, usullarni mazmun, mohiyat e'tiboriga ko’ra zid ma'noli so’zlarga nisbatan qo’llab bo’lmaydi. Shuning uchun o’qituvchi bu boradae'tiborliroq bo’lishi kerak.

Gaplardagi zid ma'noli so’zlarni, yuqorida aytilganidek, bolalar oson topadilar. Mashqlarni bajartirar ekan, o’qituvchi bor narsani faqat qayd etish bilan chegaralanib qolmasligi darkor, ya'ni bu gapdagi falon-falon so’zlar zid ma'noli so’zlardir, deb qo’yish bilan ish bitmaydi. Asosiy maqsad ana shu zid ma'noli so’zlar orqali ifodalanayotgan ijtimoiy-siyosiy, ma'naviy- axloqiy tushunchalarni yosh avlod ongiga singdirishdir.

Misol tariqasida 39-mashqdagi birinchi gapni olaylik: Do’st achitib gapiradi, dushman kuldirib.

O’quvchilar bu gapdagi zid ma'noli so’zlarni topadilar: do’stlarimiz- dushmanlarimiz. O’qituvchi savol beradi: Do’st kim-u, dushman kim? O’quvchilar bu savol bo’yicha o’z fikrlarini bayon etishgach, o’qituvchi mazkur zid ma’noli so’zlar juftligini quyidagicha kengaytirib izohlashi mumkin: Do’stlar -Vatanimizga, xalqimizga xayrixoh, yaxshi kunlarda quvonchimizga sherik, og‘ir kunlarda hamdard mamlakatlar, xalqlar yoki guruhlar. Dushmanlar esa ularning aksi. Ularning qilmishi sifatida 1999-yil 16-fevraldaToshkent shahrida yuz bergan portlashlar, Prezidentimizga suiqasd qilinishi, begunoh odamlar qonining to’kilishi va boshqa hodisalarni misol qilib keltirish mumkin. Sluiningdek, mashqlarda uchraydigan oq-qora, egri-to 'g'ri juftliklari orqali hayotdagi, jamiyatdagi ma'naviy, axloqiy tushunchalarni solishtirish, qiyoslash va oxirida unumlashtirish kerak. Uyga zid ma'noli so’zlar ishtirok etgan maqollarni topib, yozib kelish topshirig'i berilar ekan, albatta, ana shu kabi qiyoslash, solishtirish va umumlashtirish vazifasini iqtidorli o’quvchilarga yuklash kerak. Keyingi darsda baholashda ko’proq shu sifatga urg'u berish kerak.

X. Lirik chekinish.lirik chekinish

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa: ________________________________________________

Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________

«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

I. Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash. Dunyoviy va siyosiy yangiliklarni so’rash.

II.Darsning mavzusi: QO’SHMA SO’ZLAR IMLOSI

III.Takrorlash.O’tilgan mavzuni so’rab, baholash

IV.Darsning maqsadi:

a) ilmiy maqsad - qo’ shma so’zlar va ularning imlosi haqidagi biIimlarni takrorlash;

b) tarbiyaviy maqsad - o’quvchilarni milliy istiqlol g'oyalari ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-eslab qolish (xotira) qobiliyatini rivojlantirish, savodxonlikni o’stirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V. Dars turi:

VI. Dars usuli:

VII. Darsning jihozi: jadval va chizmalar.

VIII.Darsning borishi:

IX.Darsning rejasi:

1. Qo’shma so’zlar haqida ma'lumot.

2. Qo’shma so’zlar imlosi.

Bu darsdan asosiy ko’zlangan maqsad qo’shma so’zlarning to’g'ri yozilishini o’rgatish orqali o’quvchilar savodxonligini o’stirishdir.

Qo’shimcha vazifa sifatida takrorlash uchun berilgan savollarga javob topish bilan qo’shma so’z haqidagi quyidagi o’zlashtirilgan bilimlar esga olinadi:

1. Qo’shma so’zlar ikki va undan ortiq o’zakdan iborat bo’ladi. Masalan: xontaxta, tezyurar.

2. Qo’shma so’zlar ko’pincha qo’shib yoziladi.

3. Qo’shib yoziladigan qo’shma so’zlar ajratib yozilsa, nafaqat imloviy xato bo’ladi, ba'zan ma'no ham o’zgarib ketadi. Masalan: Yangiyer (shahar) - yangi yer (yangi joy ma'nosida)\ balandparvoz (dabdabali) - baland parvoz (qushning baland parvozi).

Ba’zan qo’shma so’z uch o’zakdan ham iborat bo’lishi mumkin. Masalan: gultojixo’roz (gul nomi).

Mashqlarni bajarishda 10-darsda ta'kidlanganidek, ijtimoiy-siyosiy, ma naviy-axloqiy tushunchalarni ifodalovchi hozirjavob, mehmondo’st, xushmuomala kabi qo’shma so’zlar izohlanishi, hayotda, mamlakatimizda yoki chet elda yuz berayotgan voqea-hodisalar misolida sharhlanishi zarur. Bunda qo’shma so’zlar o’zlari bog'langan so’zlar bilan birga birikma holida olinsa, izohlash yanada osonlashadi: xalqaro ahvol, hozirjavob yoshlar, umumxalq saylovi, yurtboshimiz olg'a boshlar kabi. Shuningdek, matnlar, gaplarning mazmunidan kelib chiqib ham o’qituvchi ularni ijtimoiy yoki axloqiy jihatdan sharhlab ketishi zarur bo’ladi.

45-46 mashqlar mustaqil bajarilishi, ijodiy yondashuvning talab qilinganligi

nuqtai nazardan o’qituvchidan jiddiy e'tibor talab qiladi. So’zlarning to’g'ri shakllantirilishi, tanlanishi va yozilishini nazorat qilib turish zarur.

Baholash:_______________________________________________________

«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

III.Takrorlash.O’tilgan mavzuni so’rab, baholash

a) ilmiy maqsad -juft so’zlar inilosi bo’yicha olgan bilim va ko’nikmalarni mustahkamlash;

b) tarbiyaviy maqsad - tarixga, ma'naviy qadriyatlarga hurmat hissini tarbiyalash;

d)rivojlantiruvchi maqsad-o’quvchilar yozma savodxonligini o’stirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: juft so’zlar imlosini aks ettiruvchi plakat.

VI.Dars turi:__________________________________________

VII.Dars usuli:________________________________________

VIII.Darsning borishi:

IX.Darsning rejasi:

1.Juft so’zlar haqida ma'lumot.

2.Juft so’zlar imlosi.

3.Tabiat tasviri tushirilgan surat.

O’quvchilar yozma savodxonligini ta'minlashda juft so’zlarni to’g'ri yozishni o’zlashtirish ham muhimdir. Juft so’zlar ikki mustaqil so’zdan iboratligi, qo’shib yozilmasligi sababli o’quvchilar ular orasida chiziqcha qo’yishni unutadilaryoki bilmaydilar.

Takrorlash savollari muhokama qilingach, sinf taxtasiga juft so’zlar yozilgan plakat ilinadi va ularning yozilishiga o’quvchilar diqqati tortiladi. So’ngdarslikdagi mashqlarbirin-ketin bajariladi. Savodxonlik bilan bog'liq bo’lgani uchun deyarli barcha mashqlar yozma bajariladi. Mashqlar soni ham ko’p emas - uchta.

48-mashqni bajarish davomida Amir Temur haqidagi fikrlarga to’xtalib, darsning tarbiyaviy maqsadi ko’rsatilgan vazifani ado etish kerak. Mashqni yozib bo’lgach, o’quvchilardan uning ma'nosini ifodalovchi juft so’zlar ishtirok etgan gap tuzishni so’rash mumkin. Masalan: Amir Temur kuch-qudrat adolat timsoli. Ota-bobolarimiz bilan faxrlanamiz.

«Xatosini toping» o’yiniga da'vat qilingan 49-mashq bajarib bo’lingach, oldin o’tilgan darslarga bog'lash maqsadida so’zlarning shakl va ma'no munosabatiga ko’ra turini aniqlash mumkin. Masalan: kuch-qudrat (ma'nodosh so’z), yaxshi-yomon (zid ma'noli so’z), ko’cha-ko’y (ikkinchi qismi ma'no anglatmaydigan so’z) kabi.

Qo’shimcha material sifatida o’qituvchi olib kirgan rasm asosida matn tuzish orqali mavzuni mustahkamlash bilan birga o’quvchilarning og'zaki nutqini o’stirish ham nazarda tutiladi. O’qituvchi rahbarligida barcha o’quvchilar matn tuzishda ishtirok etadilar. Imkon boricha har bir gapda juft so’zlar qo’llanishiga erishish kerak. Baholashda ham bu e'tiborga olinadi.

X. Lirik chekinish.

XI.MUSTAHKAMLASH: O’tilgan mavzuni mustahkamlash. Savol-javob.

Baholash:___________________________ _____________________

Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

II.Darsning mavzusi: DARAK, SO’ROQ, BUYRUQ VA HIS-HAYAJON GAPLARDA TINISHBELGILARI

a) ilmiy maqsad - gapning maqsadiga ko’ra turlari va ularda tinish belgilarining ishlatilishi haqidagi bilim vako’nikmalarni takrorlash;

b) tarbiyaviy maqsad - ona tabiatga ehtirom tuyg'ularini tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad - o’quvchilar nutqini rivojlantirish va savodxonligini oshirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: mavzu doirasidagi jadvallar.

VI. Dars turi:__________________________________________

VII. Dars usuli:________________________________________

VIII.Darsning borishi:

IX.Darsning rejasi:

1. Darak, so’roq, buyruq va his-hayajon gaplar haqida ma'lumot.

2. Ularda tinish belgilarining ishlatilish o’rinlari.

Dars avvalida takrorlash uchun savollargajavob berilgach, ramziy belgilar (sxemalar) asosida gaplar tuziladi. Boshlang'ich sinfda ega bir to’g'ri chiziq, kesim ikki chiziq, barcha ikkinchi darajali bo’laklar to’lqinli chiziq bilan shartli belgilanishi eslatiladi va taxminiy quyidagicha sxemalar asosida gap tuzish topshiriladi:

1.____________ =======!

2. _____________ ========?

3. ========?

Gapning. maqsadiga ko’ra turlari va ularda qo’yiladigan tinish belgilari takrorlanib, eslanib olingach, 52-mashq bajariladi. Mashqda berilgan matn mazmuni o’zlashtirilgach, o’quvchilar 4-sinfda o’qigan «Tabiatshunoslik», 5-sinfda o’rgana boshlagan «Botanika» fanlariga bog'lanish qilinadi. O’quvchilar mashqda berilgan gaplar oxiriga tushirilgan tinish belgilarini qo’yadilar va sharhlaydilar. Dars oxirida qisqa suhbat o’tkaziladi.

53-mashqda berilgan rasm asosida matn yaratish topshirig'i beriladi. Og'zaki bajariladigan bu mashqda gaplarning turli qolipda bo’lishini o’qituvchi nazorat qilib turadi. 5-sinfda o’quvchilar gap tuzishda ko’plab uslubiy xatolarga yo’l qo’yadilar. Bu o’qituvchining nazaridan chetda qolmasligi kerak.

Nutqda his-hayajon gaplarni ifodalash ohangga bog'liq. His-hayajon gaplar bilan ishlashga qaratilgan 54-mashqni bajartirishda har bir gapni sokin va his-hayajon bilan o’qib, yozuvda qaysi tinish belgisi qo’yilishi muhokama qilinadi. Yo’qsa, keyinchalik o’quvchilar har qanday buyruq gap oxiriga undov belgisi qo’yib qo’yishlari mumkin.

Mashqlar matni asosida muxtasar holda ma'naviy, axloqiy yo’nalishda suhbat o’tkazilishi maqsadga muvofiqdir.

Bu darsda eng asosiysi, xoh yozma, xoh og'zaki bo’lsin, gaplarda qo’llanilgan tinish belgilarini sharhlashdir.

X. Lirik chekinish.

XI.MUSTAHKAMLASH: O’tilgan mavzuni mustahkamlash. Savol-javob.

Baholash:_______________________________________________________

XII. Darsning yakuni: Uyga vazifa:_____________________________

Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________

«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

1. 
   Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash.
   
2. 
   Darsning mavzusi: NAZORAT DIKTANTI
   

a) ilmiy maqsad - qo’shma va juft so’zlar imlosi bo’yicha olgan bilimlarni sinash va baholash;

b) tarbiyaviy maqsad-o’quvchilarni kuzatuvchanlik ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-o’quvchilarning savodxonligini o’stirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

IV.Darsning jihozi: diktant matni.

V. Dars turi:__________________________________________

VI. Dars usuli:________________________________________

VII.Darsning borishi:

1. Diktant matni bilan tanishtirish.

2. Matn ustida suhbat.

3. Diktantni yozdirish.

O’quvchilardan biri diktant matnini o’qib beradi. Matn yuzasidan o’quvchilar bilan qisqacha suhbat o’tkaziladi. Shundan so’ng diktant matni yozdiriladi. Quyidagi diktantni tavsiya qilishimiz mumkin.

ASALARI

Asalning asalari uyasidagi mum kataklaridan olinishini hamma yaxshi biladi. Asalarilarni bolari deb ham atashadi. Asalari ne'matidan qadim zamonlardan beri foydalanib kelinayotganiga qaramay, yaqin-yaqingacha odam uning fe'l-atvori haqida deyarli hech narsa bilmas edi. Kuzatishlardan shu narsa ma’lum bo’ldiki, «razvedkachi» asalarining raqsga tushishiga qarab boshqa asalarilar uyadan qancha masofa uzoqda gulzor borligini, ular qanday gul ekanligini va oz-ko’pligini bilib olishar ekan! Bo’lajak ona asalarini boqadigan maxsus aralashma - asalari suti qimmatbaho shifobaxsh dori hisoblanib, u yurak faoliyatini yaxshilaydi.

Baholash:__________

XI. Darsning yakuni:

XII.Uyga vazifa: ___________________

Ilmiy bo’lim mudiri: _____________________
«Ona tili» 5-sinf sana:_________________ Sinf: ________________

1. 
   Tashkiliy qism: salomlashish, davomatni aniqlash.
   
2. 
   Darsning mavzusi: TESTLAR USTIDA ISHLASH
   

1. 
   ilmiy maqsad – O’tilgan mavzular bo’yicha o’quvchilarni olgan
   

b) tarbiyaviy maqsad-o’quvchilarni kuzatuvchanlik ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-o’quvchilarning savodxonligini o’stirish.

IV.Darsning jihozi: Testlar to’plami

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V. Dars turi:__________________________________________

VI. Dars usuli:________________________________________

VII.Darsning borishi:

VIII.Darsning rejasi:

1. Test savollari bilan tanishtirish.

2. Testlar ustida ishlash uyushtirish.

O’qituvchi o’tilganlarni mustahkamlash va o’quvchilarning bilimini nazorat qilish uchun har bir yirik mavzular o’tilganidan so’ng testlar ustida ishlash darsini uyushtiradi.

Bu darsni uyushtirishda o’qituvchi darslikning oxirida berilgan test .avollarini namuna sifatida qabul qiladi. U boshqa testlardan ham foydalanishi mumkin.

O’quvchilarga yil boshida testlar ustida ishlash daftari tuttiriladi. Test ustida ishlash darslarida unga quyidagi jadval chizdiriladi.

Eslatma: Darslikdagi 15-,41-,64-,103-,138-,156-, 188-,203-darslar «Testlar ustida ishlash» uchun ajratilgan. Mazkur darslarni bajarishda o’qituvchi yuqoridagi ko’rsatmalarga amal qiladi.

dars uchun testlar tuzish o’qituvchi zimmasiga yuklatiladi.

1. Yorqin so’zining ma’nodoshi to’g’ri berilgan qatorini toping?

a. charog’on b. yorug’ s. issiq d. A va B

2. Kul,yoq,ot,yon so’zlari qanday so’zlar sanaladi?

a. shakldosh so’zlar b. ma’nodosh so’zlar s. zid ma’noli so’zlar

d. A vaB

a. oqdaryo,qizilsuv,ko’ksulton b.tepaqo’rg’on,olmaliq,nurota

s.moylisoy,pomir,otquloq d.oltiariq,uchko’prik,beshotar

4. Qaysi qatorda faqat qo’shma so’zlar berilgan?

a. xalqparvar,dorixona,xorijiy b.litsey-internet,tadbirkor,kollej

s. qayta qurish,muqobillik,valuta d.milliy ong,osmono’par,qizilko’prik

5.Ota-ona,orzu-niyat,o’g’il-qiz kabi so’zlar qanday so’z sanaladi?

a. qo’shma so’z b. juft soz s. soda so’z d. qisqartma so’z

6.Kelajakda kim bo’lishni xohlaysiz? gapi maqsadiga ko’ra qanday gap sanaladi?

a. darak gap b. buyruq gap s. istak gap d. so’roq gap

7. Gapda so’zlarning bog’lanishi qanday bo’ladi?

a. teng ba tobe bog’lanish b.faqat teng bog’lanadi

s.faqat tobe bog’lanadi d.bir-biri bilan bog’lanmaydi.

8. Jahonda kitobdan yaxshi do’st yo’q. ushbu gapda qaysi qatorda to’g’ri ta’rif berilgan?

a. darak gap b.so’roq gap s. his-hayajon gap d.istak gap

9. Qaysi qatorda istak gap berilgan?

a. yer yuzida yomonlar qolmadi

b.yer yuzida yomonlar hali ham bor

s. yer yuzida yomonlar ham bormi?

d. qani endi yer yuzida yomonlar qolmasa!

10.His-hayajon gap berilgan qatorni toping.

a. do’st bilan olam go’zal. b. hayo nimaligini bilasizmi?

s. ahmoqqa gap uqtirib bo’lmas d. Onajon, men sizni tug’ilgan kunigiz

bilan tabriklayman!