X. Lirik chekinish.(hikoya) XI.MUSTAHKAMLASH

1.Gap bo‘laklari haqida ma’lumot bering.

2. Gap bo‘laklari ishtrok etgan gaplar tuzing.

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

Sinf:5 sana:_________________

a) ilmiy maqsad - kesim haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad - milliy an'analarimizga hurmat ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad - jamlash, umumlashtirish malakalarini shakllantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: kesim mavzusi bo’yicha ramziy chizma.

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi

X.Darsning rejasi:

1. Kesim haqida ma'lumot.

2. Kesimning ifodalanishi.

Kirish topshiriqlarida berilgan so’zlar oldiga ikki-uchta so’z yozish uchun joy qoldirib, sinf taxtasiga ustma-ust yoziladi.

Topshiriqda aytilganidek, ular ishtirokida gap tuzdirib, hosil bo’lgan gapning so’zlari kesimlar oldiga yozibqo’yiladi. Taxminan quyidagicha gaplar hosil bo’lishi mumkin:

Men kitobni o 'qidim.

Kecha sen Ahmadulloni ko’rding.

Durdona bu gapni aytdi.

Men 5-sinf o 'quvchisiman va hokazo.

O’quvchilar gaplarning kesimini oson topadilar. O’qituvchi kesim barcha gaplarning oxirida kelayotganiga e'tiborni qaratishi lozim. Shuningdek, savol-javoblar orqali o’qidim, ko’rding, aytdi so’zlarining fe'l, o’quvchisiman, o’quvchisan, o’quvchidir so’zlarining ot so’z turkumiga mansubligi oydinlashtiriladi.

Qoidada kesim gapning mazmuniy va grammatik markazi deyilgan. Ikkala tushuncha alohida-alohida sharhlanishi kerak.

Mazmuniy markaz deyilishiga sabab shuki, kesim gapda asosiy ma'noni ifodalaydi. Shuning uchun kesimning o’zi ham gap bo’lishi mumkin.

Masalan: Men kitob o’qidim gapida asosiy fikr o’qiganligi haqida ketyapti. Kesimning o’zini qo’llab «O‘qidim» desa ham gap hisoblanaveradi.

Boshqa bo’laklarningbarchasi unga tobe bog'lanadi. Bu uning grammatik markaz ekanligiga ishoradir. So’z birikmasi hosil qilinganda u doimo bosh so’z bo’lib keladi. Ega ham unga grammatik jihatdan tobedir. Chizmada buni quyidagicha ko’rsatish mumkin:

Mazkur tushunchalar berilgach, mashqlarni bajarishda ularga e'tibor qaratish kerak.

121 -mashqdagi boshqotirmaning yechimi: To’g'ri o’zadi, egri to’zadi.

XI. Lirik chekinish.(hikoya)

XII.MUSTAHKAMLASH:

1.Gapning asosiy bo‘lagi haqida ma’lumot bering.

2. Gap bo‘laklari ishtrok etgan gaplar tuzing.

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

a) ilmiy maqsad - kesim haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad - o’quvchilarni insonparvarlik ruhida tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-qiyosiy tafakkur malakalarini shakllantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: kesim turlarining ramziy chizmalari.

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi

1. Fe'l kesim haqida ma'lumot.

2. Ot kesim tushunchasi to’g'risida.

Sen aytasan. Sen yaxshisan.

Kirish topshiriqlarining birinchisida berilgan bu ikki gap kesimlari topiladi:

aytasan, yaxshisan. Bu kesimning o’xshash tomoni - gapning oxirida kelganligi, gapning mazmuniy va grammatik markazi bo’lib kelayotganliklari.Farqi: birinchi kesim - fe'l, ikkinchisi - sifat. Keyingi topshiriq va qoidalar, bajariladigan mashqlar ana shu ikki jihat-fe'l kesim va ot kesimning o’xshash hamda farqli tomonlarini tahlil qilishdan iborat bo’ladi. Farqlash uchun eng oddiy va qulay usul kesimga savol berishdir. Nima qilmoq?, nima bo 'Imoq? so’roqlariga javob bo’lsa, fe'l kesim, qolgan so’roqlarga javob bo’ladigan so’zlar ot kesim bo’lishi sinf taxtasiga yozib tahlil qilingan gaplar orqali xulosa qilinadi. Sinf taxtasiga 7 ta gap yoziladi: biri nima qilmoq? yana biri nima bo’Imoq? so’roqlariga javob bo’luvchi ikkita fe'l kesimli gap, kesimi ot, sifat, son, olmosh va ravish bilan ifodalangan bittadan gaplar. Shundan so’ng kesim turlari aks ettirilgan chizmalar beriladi.

126-mashqda ustunchalarda quyidagi gaplar yashiringan: 1. Oltin olma, duo ol. 2. Devorning ham qulog'i bor. 3. Bolali uyda sir yotmas. 4. Birga vafo, mingga jafo. 5. Dushmanga hech ham siringni berma. 6. Bir boshga bir o’lim. 7. Aql bilan adab egizak. 8. Olma pish, og'zimga tush.

X. Lirik chekinish.(hikoya)

XI.MUSTAHKAMLASH:

1.Fe’l kesim va ot kesim haqida ma’lumot bering.

2. Fe’l kesim va ot kesim ishtrok etgan gaplar tuzing.

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

Sinf:5 sana:_________________

a) ilmiy maqsad - ega haqida ma'lumot berish;

b) tarbiyaviy maqsad - keksa avlod vakillariga nisbatan hurmat va ehtiromni tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad - yozma nutqni o’stirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: ega va kesim munosabati ifodalangan chizmalar (plakat, kadoskop, multimediyada).

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi

1. Ega haqida ma'lumot.

2. Ega va kesim orasida tirening ishlatilishi.

Kesim

ot kesim (ot) (sifat) (son) (olmosh) (ravish). Egani tushunish, gapda uni topish o’quvchilar uchun qiyinchilik tug'dirmaydi, chunki 3-sinfdan boshlab bu bo’lak o’rganiladi. Darslikdagi qoidalar o’zlashtirilgach, ikki gap misolida ega tahlil qilinadi.

Sobir bog'da ishladi. Kuzda daraxtlar barglarini to’kadi.

Tahlil uchun savollar: 1. Bu gaplardagi egani toping. (Sobir, daraxtlar).

2. Egalar qaysi bo’lakka boglanyapti? (kesimga: Sobir ishladi, daraxtlar to’kadi) 3. Qaysi so’roqlarga javob bo’lyapti? (kim? nima?) 4. Egalar qaysi kelishikda qo’llanyapti? (bosh kelishikda)

Javoblar umumlashtirilib, eganing quyidagi belgilari daftarga yozdirib qo’yiladi: I. Ega asosan gapning boshida keladi. 2. Ega kesimga bog'lanadi.

3.Kim?, nima?, qayer? so’roqlariga javob bo’ladi. 4. Doimo bosh kelishikda qo’llanadi.

Agar ega ot so’z turkumi bilan ifodalangan ot-kesim bilan bogiansa, ega bilan kesim orasiga tire qo’yiladi. Kesim bo’lib kelgan ot tarkibida -man, -san, -miz, -siz, -dir qo’shimchalari bo’lsa, tire qo’yilmaydi. Sinf taxtasiga ikki ustunga qiyoslab yozish mumkin.

Tire qo’yiladi Tire qo’yilmaydi

Hilola-a'lochi o’quvchi Hilola a'lochi o’quvchidir

Men - o’quvchi Men o’quvchiman

Sen - o’quvchi Sen o’quvchisan

Biz - baxtiyor avlod Biz baxtiyor avlodmiz

Siz --quvnoq boialar Siz quvnoq bolalarsiz

Shuningdek, ega sifat, son, ravish bilan ifodalangan ot-kesim bilan bog'langanda ham oralariga tire qo’yilmaydi.

Ushbu dars uchun berilgan mashqlar yuqorida zikr qilingan qoidalardan kelib chiqqan holda bajariladi.

Baholash:_____________________ XI. Darsning yakuni: Uyga vazifa:

Sinf:5 sana:_________________

1. 
   ilmiy maqsad - gapning bosh bo’laklari bo’yicha olingan nazariy
   

b) tarbiyaviy maqsad - shaxsiy gigiyena qoidalarini o’rgatish;

d) rivojlantiruvchi maqsad - o’quvchilar savodxonligini o’stirish.

Nutqiy kompetensiya (tinglab tushunish, so‘zlash, o‘qish, yozish):

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V. Dars turi:_________________________________________

VI. Dars usuli:_______________________________________

VII.Darsning borishi

VIII.Darsning jihozi: diktant matni.

IX.Darsning rejasi:

Diktant matni bilan tanishtirish.

Matn yuzasidan suhbat.

Diktant yozdirish.

Diktant matni bilan tanishtirilgach, suhbat o’tkaziladi. Shaxsiy gigiyena qoidalariga to’xtalinadi. Gaplardagi ega va kesim topiladi, kesimning turi aniqlanadi hamda tinish belgisi izohlanadi. Quyidagi matnni tavsiya qilamiz.

GIGIYENA

O’quvchilar lagerida hamshiraqizlar tinib-tinchimaydilar. Har bir kishidan gigiyenaga rioya qilishini talab qiladilar, chunki gigiyenaga rioya qilish sog’likning garovi. Ertalab yuzlarni yuvish va tishlarni tozalash yaxshi odatdir. Voleybol, basketbol yoki boshqa o’yinlardan keyin, albatta, qo’lni yuvish kerak. Ovqatlanishdan oldin ham qo’lni yuvmasdan dasturxon atrofiga o’tirish juda yomon. Qo’l yuvilmasa, odam tanasiga har xil zararli bakteriyalar, mikroblar kirib olishi mumkin. Ularni maxsus mikroskoplar yordamidagina ko’rsa bo’ladi. Bunday zararli bakteriyalar to’planadigan joy-tirnoqlar osti. Shuning uchun tirnoqlarni olib, qo’llarni yuvib, tishlarni doim tozalab yuvish kerak. Bolalar, siz bu qoidalarga doimo rioya qiling! (85 so’z)

Eslatma: imlosi o’quvchilarga qiyin bo’lgan «tinib-tinchimaydilar», «gigiyena», «bakteriya» so’zlari sinf taxtasiga yozib qo’yiladi.

X. Lirik chekinish.(hikoya)

XI.MUSTAHKAMLASH:

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

a) ilmiy maqsad – yig‘iq va yoyiq gap haqida tushuncha berish;

b) tarbiyaviy maqsad - ijobiy fazilatlarga hunnat hissini tarbiyalash;

d) rivojlantiruvchi maqsad-milliy o’zlikni anglashtuyg'ularini shakllantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: yig'iq va yoyiq gaplar tushirilgan plakat (kadoskop, multimediya).

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi

1. Yig'iq gap.

2. Yoyiq gap haqida tushuncha.

Kirish topshiriqlariga ko’ra nima qildi?, nima qilmoqchi? so’roqlariga javob bo’luvchi so’z keltiriladi. Masalan: o’qidi, kelmoqchi. Ularni kim?,

qachon?, qayerda? so’roqlariga javob bo’luvchi so’zlar bilan o’quvchilarning o’zlari kengaytiradilar. Natijada Karim o’qidi. Do’stim bugun kelmoqchi kabi gaplar hosil bo’ladi. Fe'llarning yakka o’zlari ham bir gap bo’la oladi: O’qidi. Kelmoqchi. Bular yig'iq gaplardir. Ularning kengaytirilgan shakli esa yoyiq gaplardir. Shu kabi lushuntirishlardan keyin xulosa qilinadi: faqat kesimdan iborat bo’lgan gap yig'iq gap, boshqa bo’laklar bilan kengaytirilgan gap yoyiq gap deyiladi. Dars jihozi sifatida tavsiya etilgan quyidagicha gaplar havola etiladi.

Yig'iq gap Yoyiq gap

Kuz fasli Oltin kuz fasli o’tib bormoqda.

Kelyapti O 'rtog 'im kelyapti.

O 'qi Qunt bilan o 'qi.

Ko 'rdim Bugun Zilolani ko 'rdim.

Bu ikki ustundagi gaplar o’zaro qiyoslanadi, tahlil qilinadi. 133-mashq, asosan, yoyiq gaplardan iborat. Bir-ikki o’rindagina ular yig'iq holda uchraydi. Matn orqali bolalar kitobxonlikka da'vat qilinadi. Kutubxona va kitobxonlik to’g'risidaqisqacha suhbat (diolog)o’tkazish mumkin. Bu suhbatda uchragan yig'iq gaplarga o’quvchilar diqqatijalb qilinadi.

135-mashq matniga suyangan holda «Saxovat nima» mavzusida suhbat o’tkazib, dialoglarda tabiiy ravishda yuzaga kelgan yoyiq va yig'iq gaplar tahlil qilinadi. Suhbat asnosida yig'iq gapni yoyiq gapga, yoyiq gapni yig'iq gapga aylantirib berish so’raladi.

Baholash:_______________________________________________________

Uyga vazifa:

a) ilmiy maqsad - hol haqida tushuncha berish;

b) tarbiyaviy maqsad - farzandlik burchi va mas'uliyati hissini singdirish;

d) rivojlantiruvchi maqsad - milliy axloqiy o’ziga xoslik fazilatlarini rivojlantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: hol ishtirok etgan gaplar tushirilgan plakat (kadoskop, multimediya yoxud komputerda).

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi

1. Hol haqida tushuncha.

2. Holning ma'no turlari.

Hol - kesimni kengaytiruvchi asosiy ikkinchi darajali gap bo’laklaridan biri. Shuning uchun bu mavzuni tushuntirishda oldingi darsda o’tilgan yig'iq va yoyiq gap mohiyatidan kelib chiqilsa, maqsadga muvofiq bo’ladi. Avval fe'ldan iborat yig'iq gap keltirish so’raladi. Biror o’quvchi misol keltiradi, inasalan: Keldi. O’qituvchi bu so’z-gap oldiga uni kengaytiruvchi, asosiy prinsipda hol vazifasida keladigan so’zlarning so’roqlarini sinf taxtasiga yozadi; javob shaklini ham ifodalaydi.

Shundan keyin darslikdagi nazariy qoidalar asosida hol haqidagi tushunchalar umumlashtiriladi, xulosalanadi.Darslikdagi mashqlarni bajarishdan oldin sinf taxtasiga o’qituvchi tahlilga qulay bo’lgan bir nechta sodda gap yozib, ulardagi ega, kesim va holning ustigategishli chiziqlar bilan belgilashni topshiradi. Birinchi gapni o’zi tahlil qilib beradi. Taxminan gaplar quyidagicha bo’lishi mumkin.

1. Karimning akasi bugun kelibdi.

2. Ziyoda uyga ketdi.

3. Onam bizni xursand kutib oldi.

4. O’rtog'im menga yordamlashgani keldi.

Tahlildan keyin har bir gapning so’rog'i aniqlanadi: bugun (qachon?), uyga (qayerga?), xursand (qanday?), yordamlashgani (nima maqsadda). (iaplardagi Karimning (kimning), bizni (kimni), menga (kimga) so’zlari so’roqlariga hol javob bo’lmaydi, ular keyingi darslarda o’rganiladigan ikkinchi darajali bo’laklardir, deb tushuntiriladi. So’ng hollar qaysi so’zga bog'lanib so’z birikmasi hosil qilayotgani tekshiriladi. Ular bog'langan so’zlarning barchasi fe'l-kesim ekanligi oydinlashgach, yana bir qoida daftargayozdirib qo’yiladi: Eslatma: Hol doimo kesimga bog'lanib keladi.

Mashqlarda yuklatilgan nazariy (grammatik) topshiriqlar bajarilgaCh, o’qituvchi darsning tarbiyaviy hamda rivojlantiruvchi maqsadlarida belgilangan vazifani ado etishi kerak.

137-mashqda ota-onaga hurmat, farzandlik burchi va mas'uliyati to’g'risida suhbat o’tkazish, suhbat mavzusiga mos maqol, hadis va hikmatlardan misollar topish o’ rinli bo’ladi.

Qayerdan?

Qachon? keldi

Qanday (qilib)?

Nima uchun?

Uydan

Bugun keldi

O‘qish uchun

a) ilmiy maqsad to’ldiruvchi haqida tushuncha berish;

b) tarbiyaviy maqsad ilmning qadriga yetishga o’rgatish;

d) rivojlantiruvchi maqsad - ma'naviy fazilatlarni rivojlantirish.

Berilgan topshiriq, sodda matnlarni tinglab tushuna oladi;

– o‘rganilgan ifoda vositalari asosida o‘zaro samarali muloqotga kirisha olish, muloqotda nutqiy muhitga moslasha olish.

– mediamanbalar (radio, televizor, internet va boshqalar)dan zarur ma’lumotlarni izlab topa olish, saralash, saqlash, ulardan samarali foydalana olish, ularning xavfsizligini ta’minlash ko‘nikmalarini egallash .

– doimiy ravishda o‘zini o‘zi mustaqil va ijodiy rivojlantirish, hayot davomida mustaqil o‘qib-o‘rganish, mustaqil qaror qabul qila olish.

– sinfda, maktabda, oilada, mahallada va jamiyatda o‘tkaziladigan tadbirlarda faol ishtirok etish, o‘zining burchini bilish, unga rioya qilish.

1.Tashkiliy qism 4 minut

2.O’tilgan mavzuni takrorlash( mustahkamlash) 12 minut

3.Yangi mavzuni tushuntirish 10 minut

4.Yangi mavzuni mustahkamlash 14 minut

5.O’quvchilarni baholash 3 minut

6. Uyga vazifa 2 minut

Tashkiliy qism:

A) Sinf xonasini tozaligiga e’ribor berish;

B) O’quvchilar bilan salomlashish.

C) O’quvchilarning darsga tayyorgarligini teshirish.

D) O’quvchilarni darsga jalb qilish va davomatni anilash;

E) O’quvchilarga o’tilgan mavzular yuzasidan savollar berish;

V.Darsning jihozi: to’ldiruvchi ishtirok etgan gaplar tushirilgan plalcat; ramziy chizmalar.

VI. Dars turi:_________________________________________

VII. Dars usuli:_______________________________________

VIII.Darsning borishi

IX.Darsning rejasi

1. To’ldiruvchi haqida ma'lumot.

2. To’ldiruvchining belgilanishi.

To’ldiruvchi ham holgao’xshab kesimga bog'lanadi, kesimni kengaytiradi. Dars avvalidayoq bu o’xshashlik qayd etilishi zarur. To’ldiruvchini ham xuddi hol kabi tushuntirish mumkin. Quyidagi ramziy chizmalardan loydalanish mumkin.

Yuqoridagi savollargajavoblar ham yozilgan boiishi kerak: Do 'sti bilan keldi. Onasiga so 'zladi. Gulni uzdi.

Shu o’rinda savol beriladi: hol ham, to’ldiruvchi ham fe'lga bog'lanib, kesimni kengaytirarekan, u holda ular nimasi bilan o’zaro farq qiladi? Ziyrak o’quvchi ularsavollari bilan farq qilishini darrov fahmlaydi. To’ldiruvchining uzuqchiziq bilan belgilanishi aytiladi.

Qoida tushuntirilgach, mustahkamlash uchun 141-mashq bajariladi. Uni vaqt va imkoniyatga qarab ikki bosqichda bajartirish mumkin. Avval to’ldiruvchining ostiga chizgan holda gaplar ko’chiriladi, so’ng to’ldiruvchi bog'langan so’z bilan birga alohida ko’chiriladi. Bunda to’ldiruvchi so’z birikmasida tobe so’z bo’lib kelayotganiga e'tibor qaratish kerak.

142-mashqda grammatik topshiriqlar bajarilgach, ilm qadri, ilmga chanqoqlik haqida suhbat uyushtiriladi. Suhbat so’ngida ilm mavzusida hadis, hikmat, maqollar keltiriladi. Boshqa alloma ajdodlarimiz hayotidan lavhalar so’zlanadi.

144-mashqdagi kataklarda quyidagi gap yashiringan:

Ayrilganni ayiq yer, bo 'linganni bo 'ri yer.