10
gan tizimlarga nisbatan, oddiy dastur mahsulotlari yaxshiroq natija beradi. Bilim-
larga asoslangan tizimlar ko'proq formal fikr yuritish kerak bo'lgan hollarda yax-
shi natija beradi:
• hech bo'lmaganda, o'z bilimlarini shakllantirib, ularni masala yechishdagi us
ulla-rini asoslab bera oladigan bitta bo'lsa ham ekspert bo'lishi kerak.
ET larni quyidagi masalalarni yechishda qo'llash maqsadga muvofiq emas:
1. Oddiy matematik usul bilan, formal o'zgartirish va protsedura
tahlili yordamida
yechiladigan masalalarda
;
2. Aniqlash masalalarida, chunki ular raqamli usullar
yordamida yechiladi;
3. Yechimi haqida ma'lumot bo'lmagan masalalarda.
11
Ekspert
tizimlardan foydalanish
Hatto, hozirda katta EHM da ham, kichik EHM da ham yaxshi ishlaydigan
ekspert,
tizimlar, odam ekspertga nisbatan ma'lum chegaralanishga ega.
1. Ko'pchilik ET foydalanuvchi tomonidan ishlatishga yaroqli emas. Aga
r
siz bu tizimlar bilan avvaldan ishlamagan bo'lsangiz, unda siz katta qiyi
nchi-
liklarga duch kelishingiz mumkin. Ko'pchilik tizimlar faqatgina bilimlar bazasi-
dan yaratuvchi ekspertlar tomonidan foydalanishlari mumkin.
2. Odatda bu tizimlarda qo'llaniladigan
savol-
javob rejimi, yechimni olishni qi-
yinlashtiradi. Masalan, MYCIN tizimidan foydalanmagan vrach, tizimdan foyda-
langanga nisbatan yechimga tezroq ega bo'lishi mumkin (ko'pgina
hollarda
shunday bo'ladi).
3. Ekspertiza seansidan keyin tizimni ishlata bilish darajasi o'zgarmaydi.
4. Ekspertlardan olingan bilimlarni mashinada effektiv holda ishlatadigan ko'r
inishga keltirish haligacha muammoligicha qolmoqda.
5. ET larni o'qitish mumkin emas, ular ongli fikrlay olmaydi. Uy
mushugi
maxsus
o'rgatmasdan ham oddiy vazifalarni bajarishi mumkin, yosh
bolaning
idishdagi
suvni ustiga ongli holda to'ka
olmasligi tabiiy holdir, lekin Komp’yuter
kla-viaturasiga kofeni to'ka boshlasangiz, uning klaviaturani tortib olishga
«aqli» yet-masligi aniqdir.
12
6. ET larni katta predmet sohada qo'llab bo'lmaydi. Ulardan
foydalaishda
ekspaert
bir necha minut yoki bir necha soatda yechimni bera olishi mumkin bo’lgan
kichik
predmet sohalar bilan chegaralangan.
7. Ekspertlar bo'lmagan soha (masalan, astrologiya) da ET lardan
foydalanib
bo'lmaydi.
8. ET larni faqat kognitiv masalalarni yechish
uchun jalb qilish maqsadga
mu-
vofiq. Tennis, velosiped poygasi ET uchun predmet soha bo'la olmaydi, lekin
bu tizimlarni futbol komandalarini tahrirlashda ishlatish mumkin.
9. Agar natijaning formal usullari yoki shu masalaga o'xshash masala bo'l
masa,inson-ekspert yechimni topish uchun masalaga ongli yondashadi.
10. Yechim ming xil hodisa va vaqt o'tishi bilan o'zgarib turadigan o'zgaru
vchi-
larga bog’liq bo'lsa, bilimlarga asoslangan tizimlar to'liq tahlil uchun yaroqsiz
ekanligi kelib chiqadi. Bunday hollarda oddiy tildagi ma'lumotlar bazasi interfey-
sini ishlatgan ma'quldir.
