|
Arxitektura, muhandislik va zamonaviy texnologiyalar jurnalituri
CO2
gramm /
km
CH (uglevodorodlar)
gramm / km
NOx (azot oksidi)
gramm / km
Qurum
gramm /
km
JAMI
gramm /
km
Benzin
10,60
2,20
2,25
0,35
15,4
Dizel
0,50
0,38
2,50
2,40
5,8
Metan
4,70
1,20
2,15
0,06
8,1
Ichki ishlar vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2022 yil 1 oktyabr holatiga, respublikada jami avtomobillar
3,4 mln tani tashkil qilmoqda, shundan 2,4 mln tasi (69,1 %) metan yoqilg‘isida, 959 ming tasi (28,1 %)
benzinda, 97,5 ming tasi (2,8 %) dizelda va 3,5 ming tasi (0,1%) elektr energiyasida harakatalanadigan
avtotransportlarni tashkil qiladi.
Avtotransportlar sonining o‘sish sur’atlari shu tarzda davom etsa 2030 yilga borib, ularning soni 1,7
marta oshib, 5,7 million tani tashkil etadi, ulardan chiqadigan chiqindi gazlari miqdori esa 1,4 mln
tonnaga yetishi kutilmoqda.
Bunda, prognozlarga ko‘ra metan yoqilg‘isida harakatalanadigan transport vositalarining soni 4,4 mln
tani (ulushi 76,6 %), benzinda 422 ming tani (7,3 %), dizelda 63,8 ming tani (2,8%) elektr energiyasida
860 ming tani (15 %) tashkil etadi.[13]
Ifloslantiruvchi moddalarni shakllantirishning asosiy jarayonlari oksidlanish, tiklash, almashtirish,
parchalanish, elektromexanik, jismoniy jarayonlar va boshqalar.[7, 10]
Yo'l-transport kompleksining atrof-muhitga ta'siri nazariy asoslari, avtomobil yo'llarini qurish,
ta'mirlash va ishlatishda atrof-muhitdagi salbiy ko'rinishlarning tavsiflari berilgan.
Ammo jamiyatni rivojlangan avtotransport kompleksi bilan ta'minlaydigan afzalliklar bilan bir qatorda,
uning rivojlanishi, afsuski, atrof-muhit va insonga salbiy ta'sir ko'rsatadi.
Transport majmuasi atrof-muhitning eng katta ifloslantiruvchi vositasidir. Mamlakat miqyosida barcha
manbalardan atmosferaga ifloslantiruvchi moddalarning umumiy chiqindilarida transportning ulushi
45% ga (shaharlarda - 85-95%), "iqlim" gazlarining emissiyasida-10% ga etadi. Shahar aholisining
shovqin ta'sirida transportning ulushi 85-95%.[4]
Respublikamizda qabul qilingan avtotransport kompleksi va tabiatni muhofaza qilish faoliyatining
davlat boshqaruvi amaliyoti hozirgi vaqtda avtomobil transportining ekologik xavfsizligini ta'minlash
muammolarini hal qilishning asosiy yo'nalishlarini, davlat organlari, korxonalar va tashkilotlar o'rtasida
tegishli vakolatlarni aniq taqsimlashning yo'qligi, samarali iqtisodiy mexanizmlarning yo'qligi, yuqori
darajadagi ekologik xususiyatlarga ega avtotransport vositalarini ishlab chiqarish va ulardan
foydalanishni rag'batlantirish imkonini beradi.[3] Avtomobil transportining ekologik xavfsizligini
ta'minlashning amaldagi tizimining past samaradorligi, birinchi navbatda, amaldagi tabiatni muhofaza
qilish qonunchiligi statsionar ifloslanish manbalari bilan bog'liq muammolarga qaratilganligi va
transport faoliyatining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olmaganligi bilan bog'liq — katta va tobora
|
| |
