Atmosfera havosi va inson
REJA:
1. Atmosfera xavosi nima va uning tarkibi.
2. Atmosfera xavosining inson xayoti bilan boglikligi.
3. Atmosfera xavosini ifloslovchi manbalar.
4. Kimyo sanoatining atmosfera xavosini ifloslashi va uni oldini olish.
5. Issiklik elektr stansiyalarining atmosfera xavosiga ta’siri.
6. Xozirgi zamon avtomobillarining atmosfera xavosiga ta’siri va ularni oldini olish chora - tadbirlari.
Atmosfera xavosi yerni urab olgan gazli katlam-tabiiy omillardan biridir. Atmosfera xavosi tarkibida bir kancha gazlar bulib,ularning asosini azot,oksigen (kislorod) ,karbonat angidridi,xidrogen (vodorod) argon va boshka inert gazlar tashkil etadi.Ma’lumotlarga karaganda,yer ustidagi xavo katlami yukoriga karab 1500— km gacha tarkalgan.Bu albatta,shartli chegara xisoblanadi.Atmosfera xavosining asosiy massasi dengiz yuzasidan 5 km oralikda yotadi.Yer atmosferasining umumiy ogirligi 5 kvadrat 157 trln. tonnaga tengdir.
Atmosfera xavosi kuyoshning issiklik nurini uzidan utkazib,saklaydi.
Atmosferada bulutlar paydo buladi,undan yomgir,kor bunyodga keladi,shamol xosil buladi.Uz navbatida,atmosfera yerga namlik beradi,tovush utkazadi, xayotbaxsh oksigen manbai xisoblanadi.U modda almashinuvi jarayonida xosil bulgan gazlarni kabul kiladigan xavza bushligi,xayvonot dunyosi va odam organizmida kechadigan issiklik almashinuviga va boshka fiziologik jarayonlarga uz ta’sirini kursatadi.Shu boisdan xam atmosferada sodir buladigan fizik,kimyoviy va biologik uzgarishlar tirik organizmlarga,shu jumladan,inson sogligiga uz ta’sirini kursatishi mumkin.
Ifloslanmagan,kuruk atmosfera xavosi kyidagi tarkibiy kismlardan iborat: azot 78,084 %, oksigen 20,947, argon 0,934, karbonat angidridi 0,0314, neon 0,0018, gidrogen 0,00005, metan 0,0002, sulfit angidridi - 0 dan 0,0001 % gacha.
Atmosfera xavosidagi xar bir gaz uziga xos fizik va kimyoviy xususiyatlarga ega bulib,ular tabiatda ma’lum bir urin tutishi bilan ajralib turadi.
Insoniyatga,kolaversa barcha joivorlarga xayot baxsh etadigan atmosfera xavosini xozir asosan ikki manba:tabiiy omillar va nison faoliyatining maxsuli-antropogen manbalar ifloslantiradi.
Antropogen ifloslanishlar asosan sanoat korxonalari avtomobil,xavo, temir yul,suvtransportlari chikindi va ajratmalari,shuningdek turli xil yokilgilar ishlatilishi natijasida paydo buladigan zararli moddalarning xavo xavzasiga tushishi okibatida sodir buladi.
Xozir fan-texnika rivojlangan bir davrda atmosfera xavosining ifloslanishi tobora kuchayib bormokda.Atmosfera xavosining doimiy (stasionar) ravishda ifloslantiruvchilarga sanoat korxonalari,kommunal va kuvvat ishlab chikaruvchi ob’yektlar kirsa,xarakatdagi ifloslantiruvchilarga avtomobil,temir yul va xavo transport vositalari kiradi.
Ma’danlarni maydalash,saralash,kuydirish va boshka tur ishlov berishlarda 1 m3 xavoga 500— mg atrofida chang chikadi.
|
