pH = - lg [H+]
Shunga o’xshash pOH= - lg [OH-]
Toza suvning pH qiymati pH= - lg[10-7]= -( -7) lg 10= 7 ga teng.
Hisoblashlarga ko’ra kislotali muhit uchun pH qiymati 0 dan 7 gacha o’zgaradi.
Ishqoriy muhitda esa pH qiymati 7 dan 14 gacha bo’lgan sonlarni qabul qiladi.
[H+]*[OH-]= 10-14 qiymat logarifmlansa , unda pH + pOH = 14 ga teng.
Oxirgi tenglama pH ma’lum bo’lsa pOH ni yoki teskarisini topishga imkon beradi.
Indikatorlar haqida tushuncha
Eritmadagi vodorod ionlari konsentratsiyasiga qarab o’z rangini o’zgartiradigan moddalar indikator deyiladi. Indikatorlar bir rangli yoki ikki rangli indikatorlarga bo’linadi. Masalan, lakmus ikki rangli indikatorga kiradi, chunki u o’z rangini kislotali muhitda ham va ishqoriy muhitda ham o’zgartiradi.
Fenolftalein indikatori bir rangli indikatordir. Bu indikator o’z rangini faqat ishqoriy muhitda o’zgartiradi.
Universal indikator bir necha indikatorlar to’plamidan iborat bo’lib uni rangi anchagina keng chegarada o’zgaradi. Rangli jadval bilan solishtirish orqali bu indikator pH ni 0 dan 14 gacha ±1 aniqlikda topishga imkon beradi.
Hozirgi paytda elektrometrik va kolorimetrik usulda pH ni aniqlash usullari ancha aniq usullardan hisoblanadi.
pH ning tibbiytdagi ahamiyati. Biologik suyuqliklar, to’qimalar pH qiymati o’zgarmas qiymatga ega bo’ladi. Quyidagi jadvalda b’zi biologik suyuqliklarning pH qiymati keltirilgan.Bu jadvalga ko’ra odam organizmidagi turli suyuqliklarning pH qiymati anchagina keng chegarada o’zgaradi.Oshqozon shirasining pH qiymati 1 ga yaqin bo’lgan holda qon zardobining pH qiymati 7,4 ekanligi ma’lum.
Qondagi, umurtqa pog’onasi-, miya suuyqligining pH qiymati, ko’z yoshlari, oshqozon shirasi doimiy pH qiymatiga ega. Biologik suyuqliklarda pH ning doimiyligi bufer tizimlar tufayli ushlab turiladi.
Ba’zan toqimalarda ketayotgan reaksiyalardagi fermentlarning biologik faolligi suyuqliklarning pH(16-jadval) qiymatiga bog’liq. Oshqozon shirasi fermenti pepsinning faolligi pH=1 eng faol hisoblanadi. Oqsillar va peptidlar girolizini kuchaytiradigan oshqozon osti bezlari – tripsin va ximiotripsinning faolligi kuchsiz ishqoriy muhitda yuqoridir.
16- jadval. Ba’zi biologik suyuqliklarning pH qiymati
Biosyuqliklar
|
Normdagi pH
|
Biosuyuqliklar
|
Normadagi pH
|
Teri(hujayralar ichi,har xil qatlamlar
Siydik
Tufuk
Oshqozon shirasi
Oshqozon osti bezi shirasi
|
6,2-7,5
4,8-7,5
6,35-6,85
0,9-1,1
7,5-8,0
|
Ingichka ichak
O’t pufagi
Umurtqa-miya
suyuqligi
Ko’z yoshlari
Sut
Qon zardobi
|
7,0-8,0
6,6-6,9
7,40+0,05
7,40+0,1
6,6-6,9
7,4+0,05
|
Qondagi pH ning odatdagi holatdan (pH=7,4) kislotali muhitga qarab o’zgarishi atsidoz deyiladi. Agar o’zgarish ishqoriy muhitga qarab borsa alkaloz deb ataladi.
Oshqozon shirasining muhitini aniqlash klinik tekshiruvlarda katta ahamiyatga ega hisoblanadi.
|
