|
Atоmlarning elеktrоn qavatlari
|
| bet | 4/6 | | Sana | 12.02.2024 | | Hajmi | 375,7 Kb. | | #155180 |
Bog'liq 4 (1)n
|
|
e
|
2ℓ+1
|
(2ℓ+1)·2
|
2n2
|
K
|
1
|
s
|
0
|
1 }12
|
2
|
2 = 2 · 12
|
L
|
2
|
s
p
|
0
1
|
1 22
3
|
2
6
|
8 = 2 · 22
|
M
|
3
|
s
p
d
|
0
1
2
|
1
3 32
5
|
2
6
10
|
18 = 2 · 32
|
N
|
4
|
s
p
d
f
|
0
1
2
3
|
1
3 42
5
7
|
2
6
10
14
|
32 = 2 · 42
|
Jadvaldan ko'rinib turibdiki, K elektron qavat (n=1) 5ta qavatchadan (pog'onachadan) iborat bo'lib, bu qavatchadan elektronlar 1ta doiraviy orbitalda harakat qiladi (s-orbital). Keyingi L qavat (n=2) 2ta qavatchadan va 4ta orbitaldan (ℓ=0, ℓ=2).
1s 3p orbital (22) me = 0 me = -1,0,+1
M qavat (n=3) 3ta qavatchadan tashkil topgan, orbitalar soni 9ta (32) 1s 3p 5d orbital. N qavat 4ta qavatchadan tashkil topgan. Shu 4ta qavatchadagi orbitalar soni 16ta (42)
1s
3p orbital
5d
7f
jami:16
Demak, bosh kvant soniga (n) muvofiq keladigan statsionar orbitalarning umumiy soni n2 ga teng.
Spin kvant soni ms. Biz 3ta kvant sonni ko'rib chiqdik. Atomdagi elektronni xarakterlovchi yana bir kvant soni bor. Bu spin kvant sonidir. Spin kvant soni elektronnig o'z o'qi atrofida aylanishi bilan bog'liq. Elektron o'z o'qi atrofida soat strelkasi bo'ylab va soat strelkasiga teskari yo'nalishda harakat qilishi mumkin. Shuning uchun spin kvant soni ; sonlarni qabul qilishi mumkin xolos. Elektron spinini grafik ravishda ↑ yoki ↓ kabi yozadilar. Qarama-qarshi yo'nalgan spinli 2ta elektronni antiparallel spinli deyiladi. Ya'ni ↑↓ spinlari bir tomonga yo'nalgan 2ta elektronni spinlari parallel elektronlar deyiladi ya'ni ↑↑ yoki ↓↓ . Agar 2ta antiparallelel elektron 1 orbitalda bo'lsa, ular o'zaro tortishadi va elektron juftini hosil qiladilar. Parallel spinli elektronlar bir-biridan itariladi. Ularni juftlashmagan elektronlar deyiladi.
Pauli prinsipi. Elektron qavatlar (pog'onalar) va qavatchalar (qavatchalar)da bo'lishi mumkin bo'lgan elektronlar soni. Demak, biz kvant sonlarni ko'rib chiqdik. Shu kvant sonlardan foydalanib orbitalar shakli va sonini bilib olishni ko'rdik. Qavat va qavatchalarni ko'rdik (pog'ona va pog'onachalarni). Endi har qaysi elektron qavatda, qavatchada, har qaysi orbitalda nechta elektron bo'lishi mumkin, shuni ko'rib chiqamiz.
1925 yili shveysar olimi Pauli juda muhim fikrni aytdi. Atomda 4 tala kvant soni bir-biriga teng bo'lgan 2ta elektron bo'la olmaydi. Boshqacha qilib aytganda, atomda ayni bir xil holatda hatto 2ta elektron ham bo'la olmaydi. Bunga Pauli prinsipi deyiladi. Demak, Pauli prinsipiga asosan, kvant sonlari (n,l,me,ms) larning bir xil qiymatlariga qavatchada faqat 1ta elektron muvofiq keladi, 2ta emas. Shu qavat yoki qavatchadagi boshqa elektron uchun n,l,me,ms larning boshqa qiymatlari muvofiq keladi, hech bo'lganda shu kvant sonlarining 1tasining qiymati boshqacha bo'ladi. biz bilamizki, kvant sonlar n,l,me orbitalar sonini hisoblab topishga imkon beradi. Pauli aytdiki, ana shu orbitalarning har birida 2ta elektrondan ko'p bo'lishi mumkin emas, u ham shu holdaki, agar hech bo'lmaganda bu elektronlar o'z spinlari bilan farq qilishlari zarur. Boshqacha aytganda, bular antiparallel elektronlar bo'lishi zarur. Pauli prinsipidan quyidagi xulosalar chiqadi:
1) Har bir energetik qavatchadagi orbitalar soni 2ℓ+1ga teng. Har bir qavatcha (pog'onacha)dagi orbitalar soni toq songa muvofiq keladi, masalan,1,3,5,7,9… Har bir qavatchada (2ℓ+1)·2 elektron bo'lishi mumkin, ya'ni har orbitalda Pauli prinsiriga asosan 2ta elektron bo'ladi. Har qavatchadagi orbitalar soni biz bilamizki 2ℓ+1 ga teng. Shuning uchun 1orbitalda-2 elektron
2ℓ+1 – x
x = (2ℓ+1)·2
Har qavatchadagi elektronlar soni arifmetik progressiya bo'yicha juft sonlarga to'g'ri keladi, ya'ni 2,6,10,14…
2) n inchi kvant pog'onada (qavatchada) biz bilamizki n2ta orbital bo'ladi. Demak, har
1 orbitalda bo'ladi - 2ta elektron
n2 orbitalda esa - x x = 2n2
Demak, har bir elektron qavatda(pog'onada) 2n2 elektron bo'ladi. Endi jadvallaringizni oxiriga yozib qo'yinglar (jadvalni tushuntirib berish).
|
| |
