jir qarshiligi ortib ketadi, unda g en erator
quvvati kam ayadi va akk um u lato r ba-
tareyasi to ‘liq zaryadlanmaydi h ar ikki
faza chulg‘am larida uzilish b o ‘lgan holda
statorning ham m a chulg‘am lari va ge
nerator ishlam aydi.
Stator chulg‘amini uzilishga tekshi-
rishda lam palarni navbatm a-navbat har
ikki faza uchlariga
ulash orqali am alga
oshiriladi (2.24-rasm ). F azalarning bi-
ronta g ‘altagida uzilish b o ‘lsa, lam p a
y o n m a y d i. N u q so n li ch u lg ‘am q ay ta
o ‘raladi.
Stator chulg‘amini o ‘zakka tutashuvi.
Bunday tutashuv chulg‘am larni izolat-
siyasi m e x an ik yoki issiq lik d an sh i-
kastlanganligi tufayli sodir b o ‘ladi. B un
day nosozlik tufayli generator quvvati
kam ayadi, u tez-tez qizib k etad i. A k
kum ulator batareyasi faqat dvigatel vali-
ning katta aylanishlar chastotasida za-
ryad oladi.
Stator chulg‘amini o ‘zakka
tu tash u -
vini 220 V.li lam pa bilan a n iq la n a d i
(2.25-rasm ), bunda bitta o ‘zak k a, ik-
kinchisini har qanday chulg‘am uchiga
ulanadi. Lam pa faqat stator ch u lg ‘am ida
o ‘zakka tutashuv bo‘lsa yonadi. N uqsonli
chulg‘am qayta o ‘raladi.
Stator chulg‘ami g ‘altaklaridagi o ‘ram-
lararo tutashuv. Bu nosozlik ch u lg 'a m
izolatsiyasini qizib ketishdan yem irilishi
natijasida sodir b o ‘ladi. Qisqa tutashgan
g‘altaklarda katta kuchli to k o ‘tad i, u
g‘altakni qizdirib, chulg‘am izolatsiya
sini y an ad a yem irilishga o lib kelad i.
Bunday nosozlik tufayli generator quv
vati birm uncha kamayadi, ak ku m u lator
batareyasi esa
faqat dvigatel tirsakli va-
lining katta chastotasida zaryad oladi.
2.23-rasm.
U yg 'o tish
chulg‘am i zanjiridagi tok
kuchini o ‘lchash.
2.24-rasm.
S tato r
chulg‘am ini uzilishga
tekshirish.
2.25-rasm.
S tato r
chulg‘am ini korpus
bilan tutashuvga
tekshirish.
2.26-rasm.
O m m etr bilan
s ta to r chulg‘ami qarshiligini
o'ichash.
2.27-rasm.
A m perm etr va
voltm etr yordam ida stator
chulg‘ami qarshiligini aniqlash.
S tato r chulg‘ami g‘altaklaridagi o ‘ramlararo tutashuv om m etr
b ilan (2.26-rasm ) yoki 2.27-rasm da keltirilgan sxema b o ‘yicha faza
c h u lg ‘am larining qarshiligini o ‘lchash bilan aniqlanadi. H am m a
fazalarning qarshiligi bir xil b o ‘lishi kerak.
S tator chulg‘ami g‘altaklaridagi o‘ramlararo tutashuvni ПДО-1
ru su m id agi defektoskop (2.28-rasm ) yordami bilan ham an iq
lash m um kin. D efektoskop asosini plastmassali korpusga o ‘rna-
tilgan va qabul-signal apparatlari tashkil etadi. A pparatlarning p o ‘-
lat o ‘zaklari (3 va 7) ga b ittad an chulg‘am o ‘ralgan.
Qabul-signal
a p p arati chulg‘ami (6) ga n eo n lampa (1) si ulangan. Induksion
a p p a ra t ch u lg ‘am (4) elektrom agnit uzgich k ontakt (5) orqali
to k m anbayining ikkita klem m asiga ulangan. K ontaktlarga parallel
u c h q u n so‘ndiruvchi k o n d en sato r (2) ulangan.
2.28-rasm.
ПДО-1 defektoskopi — qopqog‘i olingan holda tashqi
ko‘rinishi va prinsipial sxemasi.
C h u lg ‘a m n i te k s h ir is h d a a s b o b
(2.29-rasm ) shunday o‘rnatiladiki, sta
tor o ‘zaklari tishlar orasida surilishi ke-
rak. U n d a n keyin ind uk sio n a p p a ra t
chulg‘am i 12 V.li
tok m anbayiga u la-
nadi. Induksion apparat zanjiridagi tok
uzgich kontaktlarini tebrantiradi, b in o -
barin, o ‘zak va generator stator o ‘zagida
magnit oqim i pulsatsiyalanadi. M agnit
kuch chiziqlari kesishishi natijasida sta
tor chulg‘am i g ‘altagidagi e.yu.k. induk-
siyalanadi. Agar g‘altakda qisqa tu ta sh -
gan o 'ra m la r b o ‘lsa, in d u k siy alan g an
e.yu.k. o ‘zgaruvchan
tok hosil qiladi va
u o ‘z navbatida o ‘zgaruvchan m agnit m aydonini hosil qiladi. Bu
m agnit m ay don qabul-signal a p p a ra ti o 'z a g i orq ali tu ta s h ib ,
chulg‘am da e.yu.k. hosil qiladi va uning t a ’sirida lam pa y o n ad i.
Chulg‘am larni tekshirishda defektoskop navbatm a-navbat ay la n a
b o ‘yicha stator o ‘zagi tishlariga o ‘rnatiladi.
To ‘g ‘rilagich bloki diodining ishdan chiqishi, uning ichki zanjirini
uzilishi. T o ‘g‘rilagich bloki d io dining ishdan chiqishi k a tta to k
kuchidan qizib ketish, g e n e ra to r k u ch lan ish i ortib k etish i va
g enerator ishlab turgan paytda ak k u m u lato r
batarey asin i u z ib
qo‘yishdan sodir b o ‘ladi. T o ‘g ‘rilagich bloki bir xil (+ yoki —)
shinalardan bir yoki bir necha d io d larn i ishdan chiqishi g e n e ra to r
qu w ati kam ayishiga olib keladi. Bir paytni o ‘zida ham «+ », h a m
«—» sh in alard an diodlarni ish d an chiqish i ak k u m u lato r b a t a
reyasini tutashuviga olib kelishi b o is zaryad zan jirid a k a tta to k
kuchi o ‘tib, natijada ko‘p h o lla rd a «kuyish»ga, yoki d io d z a n
jirid a uzilishga sababli b o ‘ladi, bu h o lat stator bir fazasining u z i
lishi bilan teng.
Diodlarni uzilishga yoki qisqa tutashuvga tekshirish. 12 V.li n a -
zorat lam pa yordamida yoki tester bilan to ‘g ‘ri va teskari y o ‘n a -
lishga o ‘tkazuvchanligini aniqlash bilan am alga oshiriladi.
N uqsonsiz diodda lampa faqat batareyaga ulangan bitta h o la td a
yonadi (2.30-rasm ), uzilishda esa ikki holat ulanishida ham la m p a
yonadi. H ar qanday sxema bo'yicha ulanganda lampa yonsa, d io d d a
qisqa tutashuv borligini bildiradi. X uddi shunday usulda to ‘g‘irlagich
bloki (—) shinkaga ulangan (2.31 va 2.32-rasm lar) va (+ ) sh in k ag a
ulangan (2.33 va 2.34-rasmlar) diodlarni h ar biri tekshiriladi.
2.29-rasm. n.HO-1
defektoskopi y o rd am id a
stato r ch ulg‘a m la rin i
o ‘ram lararo tu tashuvga
tekshirish.
2.30-rasm.
12 V.li nazo rat lampasini to ‘g‘ri (chapga)
va teskari
(o ‘ngda) zanjirga ulash bilan diodni tekshirish.
2.31-rasm.
В БГ rusum idagi to ‘g‘rilagich bloki (—) shinkasini
to ‘g‘ri (chapda) va teskari (o‘ngda), shinkani elektr zanjiriga
ulash bilan diodni tekshirish.
2.32-rasm.
В БГ rusum idagi to ‘g‘rilagich bloki (+ ) shinkasini
to ‘g‘ri (chapda) va teskari (o ‘ngda) shinkasi elektr zanjiriga
ulash bilan diodni tekshirish.
