rida sodir b o ‘lishi mumkin. A m p erm etr
yoki v oltm etr strelkasi
tebranishini bartaraf etish uch u n g enerator c h o ‘tka uzeli tartibg a
keltiriladi, simlarini b o ‘shab qolgan ushlagichlari m ah k am lan ad i,
shteker b og‘lovchilar zichlashtiriladi.
Akkum ulator batareyasi o ‘ta zaryadlanadi. Dvigatel uzoq vaqt
ishlaganda am perm etr doim o zaryad tokini ko‘rsatadi va u n in g
strelkasi AKB to ‘la zaryadlangan b o ‘lsa ham shkalasi «nol» h o -
latiga
qaytmaydi; dvigatel tirsakli valining katta aylanishlar c h a s-
totasida zaryad tok kuchi yanada ortib ketadi va am perm etr strelkasi
o ‘ng to m o n g a og‘ib ketadi; ak k u m u lato rlard a elek tro m agnit sathi
tez kamayib ketadi; voltmetr oshirilgan kuchlanishni k o ‘rsatadi.
•
Asosiy nosozliklar: kuchlanish rostlagichining sozlanishi b u -
zilgan; kuchlanish nosozligida nosozliklar bor. G en erato r k u c h -
lanishini 1-m e’yorda keltirilgan qiym atlardan
ortib ketishi b a -
tareyani o ‘ta zaryadlanishiga olib keladi, am perm etr doim o zaryad
tokini qayd etadi, chunki batareya kuchlanishi gen erato r k u c h -
lanishiga erisha olmaydi. Z aryadlangan batareya elektroliti o rq ali
tok o ‘tib suvni vodorod
va v o do rodga parchalaydi, natijada ja d a l
su r’atlarda gazlar elektrolitdan ajralib chiqadi, elektrom agnit sa th i
tez kamaya boshlaydi. '
Agar yo‘lda AKB to‘la zaryadlangan b o ‘lsa ham a m p e rm e tr
katta zaryad tok kuchini ko‘rsatish holatini bartaraf etish im koniyati
bo ‘lmasa, batareyani o ‘ta zaryadlanishini oldini olish u ch u n g e
nerator «LU» («67») qisqichni simi uzib q o ‘yiladi.
Bunda g e n e ra to r
uyg‘onm aydi va zaryad to ‘xtaydi. H a r 100— 150 km yo‘l bosilgan-
dan keyingi batareyani 20—30 m in u t davom ida zaryadlash u c h u n
esa simlarni generatori tegishli qisqichlarga ulanadi.
Elektron kuchlanish rostlagichlar q o ‘llanilgan av to m o b illard a
o ‘t oldirish kaliti kontaktlar kuchli oksidlanganda ularda k u c h
lanish pasayishi sezilarli darajada b o ‘lgani uchun so zlan u v c h i
kuchlanish ishchi kuchlanishdan k atta b o ‘ladi va zaryad zan jirid a
AKB to ‘la zaryadlangan bo‘lsa ham k atta tok kuchi b o ‘ladi. 0 ‘t
oldirish kalitini oksidlanish darajasini tekshirish
uchun v o ltm e rtli
generatorni «+» klemmasiga va BK 330 rusum idagi o ‘t o ld irish
kaliti «K3» klem m asi ulanadi va kalit ulangan holatdagi v o ltm e tr
ko‘rsatish kuzatiladi. K uchlanish pasayishi 0,1 V.dan k o ‘p b o ‘l-
masligi kerak. Kuchlanish pasayishi k atta b o ‘lsa, ko ntaktlar jilv irli
qog‘oz bilan tozalanadi.
Generator cho ‘tkalari bilan ko n ta kt halqalari orasidagi k o n ta k t
yomon. Bunday nosozlik kontakt h alq alari ifloslangan va m o y la -
n ib
qolganda, ch o 'tk alar k o ‘p roq yeyilganda, c h o ‘tkalarni bosib
tu m v ch i prujina kuchi yetarli b o ‘lmaganda va c h o ‘tkalarni ch o ‘tka
ushlagichda «osilib» qolgan hollarda sodir b o ‘ladi.
B u n d ay n u q s o n la rd a u y g ‘o tish zan jirid a qarsh ilik o rtad i,
uyg‘otish tok kuchi pasayadi, bu esa generator q u w atin i kamayi-
shiga olib keladi. Bu h o lla rd a generator
kuchlanishi nom inal
qiym atiga rotorning aylanishlar chastotasi katta qiym atida erishi-
ladi. B undan tashqari c h o ‘tkalar bilan kontakt halqalari o ‘rtasi-
dagi yom on kontakt am p e rm e tr strelkasini keskin tebranishiga
h am sabab b o ‘ladi.
C h o ‘tka ushlagich va c h o ‘tkalam ing holatini tekshirish uchun
sug‘urib olinib, zaruriyat b o ‘lsa, benzinda h o ‘llangan latta bilan
korpus va c h o ‘tkalar artiladi. C h o ‘tkalar ch o 'tk a ushlagichda erkin
yurishi kerak. Y o‘riq no m ad a keltirilgan qiym atdan kam balandli-
gicha yeyilgan c h o ‘tk alar almashtiriladi.
C h o ‘tkalar qanday k u ch bilan bosilib
turganini strelkali ta-
rozilar bilan o'lch ash m um kin. Buning uchun c h o ‘tka ushlagich-
dagi bitta ch o ‘tkani olib q o ‘yib, qolgan ikkinchi c h o ‘tka bilan tarozi
pallasini bosish kerak. C h o 'tk a ushlagichdan 2 m m turtib chiq-
qan d a, tarozi strelkasi k o ‘rsatm asi yoziladi va m e’yoriy qiymatlar
bilan solishtiriladi (2 .1 5 -rasm ). Xuddi shunday usulda ikkinchi
ch o 'tk a n in g bosish k uch i aniqlanadi. Shunga o ‘xshash prujina-
larni dinam om etr yo rd am i bilan aniqlash m um kin (2.16-rasm).
