usullari qo‘llaniladi. Doimiy tok elek-
trodvigateli valining aylanishlar chas-
totasi uyg‘otuvchi to k m agnit oqi-
miga teskari pro p o rsio nal. Uyg‘o-
tuvchi chulg‘am ketma-ket ulanganda
y uklam a k a m a y is h i b ilan m ag n it
oqim ham kamayadi va yakorning
aylanishlar chastotasi sait ishlash re-
jimida 6000—8000 1/min, b a ’zi hol-
larda (kichik o ‘lchanili startyorlarda)
10000 1/min.ga yetishi mumkin.
Sait ishlash rejiniida startyor yakorning aylanishlar chastota-
sini cheklash maqsadida uyg‘otuvchi chulg‘am larn i aralash ulash
sxemasidan foydalaniladi (3.5-rasm). Bunda u y g ‘otuvchi chulg‘am
ko‘ndalang kesimi t o ‘rtburchak shaklida b o ‘lgan qalin mis sim -
dan o ‘ralgan, yakor zanjirga ketma-ket ulangan ikki yoki uchta
g'altakdan (1) va yakor chulg‘amiga parallel ulangan ingichka,
ko‘ndalang kesimi aylana shaklidagi bitta yoki ikki g ‘altak (2) dan
tashkil topgan b o ‘ladi. Parallel ulangan g‘altaklarning magnit oqimi
o ‘zgarmas b o ‘lib, startyorning yuklamasi deyarli b o ‘lmaydi. Shuni
hisobiga sait ishlash rejimida startyor yakorining aylanishlar chas-
totasini 6000—8000 1/min doirasida ushlab turiladi.
3 .2 . Startyorlarni ishlatish va ularga
texnik xizmat ko‘rsatish
Startyorlarni ishlatish.
Startyor qisqa m uddatli nominal rejimda
ishlovchi elektromashinalar turkumiga kiradi va uzoq vaqt davomida
ishlatishga m o ‘ljallanmagan. Uzoq vaqt dav o m id a tok manbayiga
tutashtirib q o ‘yish, uzluksiz tez-tez ulab uzishlar oqibatida startyor
qizishi hamda ishdan chiqishi mumkin. Benzinli dvigatel startyor-
lari uchun uzluksiz ulanib turish davomiyligi 10 s, dizel dvigatel
startyorlari uchun esa 20 s.dan oshmasligi kerak. Startyorni qayta
ulash zarurati tug‘ilganda, ulanishlar orasida vaqt benzinli dvigatel
startyorlari uchun 15 s, dizel dvigatel startyorlari uchun 1 min.
dan kam bo‘lmasligi kerak. Atrof-muhit haroratining manfiy qiy-
matlarida barcha turdagi dvigatellar uchun bu oraliq 1 minut b o ‘-
lishi, qayta ulab-uzishlar soni esa uch m aro tab ad an oshmasligi
kerak. Shunda ham dvigatelni ishga tushirish samarasiz bo‘lsa,
mavjud nosozlikni bartaraf qilish va faqat starty o r sovitilgandan
