saylanma  va  vakolatli

murojaat qilish turi k o ‘rsatiladi. Odatda obyektning subyektga 
«qo‘yishga murojaat», «yozishga murojaat», «ijroga murojaat» va 
h.k. kabi turlari qo‘llanadi. Kirish matritsasi kirishni boshqarish 
lizimlarini modellashtirishdagi eng sodda yondashuv hisoblanadi. 
Biroq u ancha murakkab modellar uchun asos vazifasini ham 
o ‘taydi.
Kompyuter tizimlari xavfsizligini ta’minlash choralari ulami 
amalga oshirish usullari bo‘yicha quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
• huquqiy (qonunchilik);
• axloqiy-tarbiyaviy;
• m a’muriy;
• jismoniy;
• texnik-dasturiy.
Sanab o‘tilgan AX xavfsizligi choralarini axborot himoyasi 
yo‘lida ketma-ket qo‘yilgan to ‘siq yoki chegaralar sifatida olib 
qarash mumkin. Himoya qilinayotgan axborotlarga etib borish 
uchun, ketma-ket bir nechta himoya chegaralarini bosib o ‘tish lozim 
bo ‘ladi.
21.4. Kriptografik axborot himoyasi tamoyillari
Kriptografiya muayyan m a’lumotlami raqiblar uchun befoyda 
qilishga qaratilgan o‘zgartirish usullarining majmuidan iborat. 
Bunday o‘zgartirishlar m a’lumotlar himoyasi bilan bog‘liq ikkita 
asosiy 
muammoni 
hal 
qilish 
imkonini 
beradi: 
maxfiy lik 
muammosini 
hamda 
axborot butligi 
muammosini 
(axborot 
mazmunini o ‘zgartirib qo‘yish yoki aloqa kanaliga yolg‘on axborot 
kiritish imkonidan raqibni mahrum qilish yo‘li bilan).
Axborot maxfiyligi va axborot butligi muammolari o‘zaro yaqin 
aloqada bo‘lgani tufayli, ulaming birini hal qilish usullarini 
k o ‘pincha ikkinchisiga nisbatan ham qo‘llash mumkin.
Uzatilayotgan 
axborotlaming 
shifrlanishini 
ta’minlovchi 
kriptografik tizimning sxemasi 21,1-rasmda keltirilgan.

к

Download 14,92 Mb.