Elektr quvvat tok yoki kuchlanish kvadratiga proporsional bo‘lgani sababli
kuchlanish va tok kuchaytirish koeffitsiyentlari uchun mos ravishda quyidagilarni
yozish mumkin:
U
U
K
дБ
K
lg
20
)
(
=
va
I
I
K
дБ
K
lg
20
)
(
=
Agar alohida kaskadning kuchaytirish koeffitsiyenti
dBlarda ifodalangan
bo‘lsa, ko‘p kaskadli kuchaytirgichning umumiy kuchaytirish koeffitsiyenti alohida
kaskadlar kuchaytirish koeffitsiyentlari yig‘indisiga teng bo‘ladi.
K
U
ning
detsibellarda va nisbiy birliklardagi qiyosiy qiymatlari 6.1-jadvalda keltirilgan.
Kuchaytirgichlarning chiqish kaskadlari (ChK) yuklamada 0,01÷10
2
Vt
bo‘lgan yetarlicha katta quvvatni ta’minlashi zarur. Buning uchun ChKlari
tranzistorlari tok va kuchlanishlarning katta qiymatlarida ishlashi kerak. Demak,
kuchlanish manbaining asosiy quvvatini iste’mol qilishi kerak. Shuning uchun
FIKni oshirish maqsadida sokinlik rejimida (ya’ni signal bo‘lmagan holda)
kaskadning toki nolga yaqin bo‘lishi maqbul.
Emitter qaytargich turdagi bir taktli ChKlar
A sinf rejimida va ularning
FIKning kichikligi sababli chiqish quvvatining kichik qiymatlarida ishlaydi.
Chiqish quvvati katta ChKlarda faqat ikki taktli kuchaytirgich kaskadlar V va AV sinf
rejimlarida tranzistorlarning ketma-ket ishlatiladi. Bunday kuchaytirgichlar ishlashi bilan
ta’minlanadi.
Komplementar BT (KBT) va injeksiya-voltaik tranzistor (IVT)lar asosidagi
V sinfda ishlaydigan ikki taktli kuchaytirgich sxemasi 6.4,a
va b-rasmda
ko‘rsatilgan: VT1 tranzistor
n–p–n, VT2 tranzistor esa -
p–n–p tuzilishga ega.
Tranzistorlar emitter zanjiriga yuklama
R
Yu
ulangan bo‘lib, ikkala sxema kuchlanish
qaytargich (emitter qaytargich) rejimida ishlaydi.
Sxemada absolyut qiymatlari teng +
E
M
va - E
M
ikki
qutbli kuchlanish
manbalari ishlatilgan. Sokinlik rejimida EO‘larda kuchlanish nolga teng bo‘lgani
uchun ikkala tranzistor berk bo‘lib, kuchlanish manbaidan energiya sarflanmaydi.
Kirishga
U
KIR
ning musbat yarim davri berilganda VT1 tranzistor ochiladi va
yuklama orqali
I
E1
tok oqib o‘tadi. Manfiy yarim davrda VT2 tranzistor ochiladi va
I
E2
tok yuklamadan qarshi yo‘nalishda oqib o‘tadi. Quvvat kuchaytirilishi faqat tok
kuchaytirilishi hisobiga amalga oshib, emitter va baza toklari nisbatiga teng, ya’ni
β+1 bo‘ladi. Kuchaytirgichning maksimal FIK
η= 78,5 % ni tashkil etadi.
Afsuski, V sinf kuchaytirgichlar katta nochiziqli buzilishlarga ega. Buzilishlar hosil
bo‘lishiga tranzistor kirish VAX boshlang‘ich sohasining nochiziqligi sababdir.
Kuchaytirgich uzatish xarakteristikasidagi chiqish signali shaklini ko‘rib chiqamiz (6.5-
rasm). Ko‘rinib turibdiki, signalning shtrixlangan sohalari kuchaytirilmaydi, ya’ni signal
shakli buziladi. Bunday buzilishlar, ayniqsa, kirish signali amplitudasi
U
*
kuchlanishga
yaqin (
U
KIR
≤ 0,7 V), ya’ni tranzistorlar amalda berk bo‘lganda sezilarli bo‘ladi.
