36
foydalanilayotgan amallar va hisoblashlar dolzarbligini saqlaydi.
Hozirgi kunda mijoz-server arxitekturasi korporativ darajadagi
axborot tizimlari va ishchi guruhlarda keng tarqalgan. Ishni bunday
tashkillashtirish ilovalarning bajarilish samaradorligini oshiradi.
Ko‘p darajali arxitektura
mijoz-server arxitekturasining rivojlangan
shakli bo„lib, klassik shaklda uch darajadan tashkil topgan:
quyi daraja –
PS
va
PL
taqdim mantiqi va funksiyalarining
bajarilishi uchun ajratilgan va o„rta daraja ilovalarini
chaqirish
uchun dasturiy interfeysga ega bo„lgan mijozlar ilovalarini
ifodalaydi;
o„rta daraja – ilovalar serveri: bunda
BL
amaliy mantiqi
bajariladi
va u orqali
DL
berilganlarga ishlov berish mantiqi
DS
berilganlar
bazasi bilan amal bajarishni chaqiradi;
yuqori daraja –
DS
berilganlarga ishlov berish xizmatlari va
FS
faylli amallar uchun ajratilgan maxsuslashtirilgan masofaviy
berilganlar bazasini ifodalaydi.
Berilganlarga ishlov berishning
bunday konsepsiyasi xususan
Oracle
,
Borland
,
Sun
va boshqa firmalar tomonidan targ„ibot qilinadi.
Uch darajali arxitektura tarmoq va uning turli bo„g„inlaridagi
yuklanishlarni imkon qadar tenglashtirishga qaratilgan va ikki darajali
mijoz-server modelining kamchiliklarini yo„qotyadi. Amaliy mantiqdagi
o„zgarishlar interfeysga ta‟sir qilmaydi va aksincha.
PL
,
BL
va
DL
komponentalari o„rtasidagi chegara turli tipda bo„lganligi uchun amaliy
mantiq barcha uch daraajada ko„rinishi mumkin. Ilovalar serveri
www.ziyouz.com kutubxonasi
37
tranzaksiyalar monitori yordamida mijozlar va boshqa serverlar o„rtasida
interfeysni ta‟minlaydi, tranzaksiyalarni
boshqarishi va taqsimlangan
berilganlar bazasining yaxlitligini kafolatlashi mumkin. Jarayonlarni
masofaviy chaqirish vositalari taqsimlangan hisoblash g„oyasiga ko„proq
mos keladi: tarmoqning ihtiyoriy bo„g„inidan boshqa bo„g„inda
joylashgan amaliy proseduralarni chaqirishni,
parametrlarni uzatishni,
masofaviy ishlov berishni va natijalarni qaytarishni ta‟minlaydi,
Mijoz-server tizimlarining ortishi bilan uch darajaning zarurati ortib
boradi. Uch bo„g„inli arxitektura uchun tranzaksiya monitorlari deb
nomlanuvchi mahsulotlari nisbatan yangi hisoblanadi. Bu anjomlar
asosan
UNIX
muhitiga yo„naltirilgan, ammo
amaliy serverlar ilovalar
serveri bilan mijozlar aloqasini tashkillashtirish uchun masofaviy
proseduralarni chaqirgan holda
Microsoft Windows NT
negizida ham
qurilishi mumkin. Amaliyotda lokal tarmoqlarda berilganlar bazasi ayni
bir serverida aralash arxitekturani (ikki darajali va uch darajali) qo„llash
mumkin.
Shunday qilib, taqsimlangan ilovalarning ko„p darajali arxitekturasi
korporativ axborot tizimining ishlash samaradorligini oshish va uning
dasturiy-apparat manbalarini taqsimlashni optimallashtirish imkonini
beradi. Ammo, hozircha O„zbekiston bozorida mijoz-server arxitekturasi
ustunlik qilmoqda.
