• Multimedia-texnologiyalar
  • Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o




    Download 2,13 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet54/97
    Sana25.01.2024
    Hajmi2,13 Mb.
    #145719
    1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   97
    Bog'liq
    Axborot tizimlari nazariy asoslari (T.Maxarov)

    vositalari predmet sohasini samarali taqdim etishni ta‟minlaydi. Ularga 
    axborot modellari, axborotni tasniflash va kodlash tizimlari va boshqalar 
    kiradi. Matematik vositalar samarali qaror qabul qilishni ta‟minlovchi 
    funksional masalalarni yechish va axborot jarayonlarini tashkillashtirish 
    modellarini o„z ichiga oladi. Matematik vositalar avtomatik ravishda 
    ularni amalga oshirishni ta‟minlovchi algoritmik vositalarga o„tadi. 
    Texnik va dasturiy vositalar axborot texnologiyalarini ham yaratishda, 
    ham tadbiq etishda amalga oshirish darajasini beradi. Negiz axborot 
    texnologiyalari asos texnologik amallar negizida quriladi. Bundan 
    tashqari, bir qator spesifik model va anjomiy vositalarni o„z ichiga oladi. 
    Bu tur texnologiyalar ma‟lum bir sinf masalalarini yechishga 
    mo„ljallangan va alohida tashkil etuvchi sifatida aniq texnologiyalarda 
    foydalaniladi. 
    Multimedia-texnologiyalar 
    Multimedia – ovoz va tasvir ko„rinishidagi axborotlarga ishlov 
    beruvchi dasturiy-apparat vositalar to„plamidir. Multimedia ovoz, 
    ma‟lumotlar va tasvirlarni hududiy, regional va global tarmoqlar 
    (masalan, shaxsiy videokonferentsiyalar o„tkazish uchun) orqali uzatish 
    uchun ishlab chiqilgan. 
    Har birimiz quyidagi jumlani bir necha bor eshitganmiz – 
    «kompyuter hamma narsaga qodir». Ammo, real hayotda bunday 
    ta‟riflashning tasdig„ini ko„rish qiyin, chunki kompyuterning to„liq 
    imkoniyatlari asosan kichik doiradagi mutaxassislar uchungina ma‟lum. 
    Bu imkoniyatlarni odatiy axborot muhitida ochib beruvchi multimedia 
    texnologiyasining yuzaga kelishi bilan vaziyat o„zgardi. Hozirgi kunda 
    multimedia texnologiyasining rivojlanishi bilan jahonda faoliyatning 
    turli sohalarini kompyuterlashtirishning yangi bosqichi kuzatilmoqda. 
    Foydalanuvchi interfaol rejimida grafika, animatsiya, foto, video, ovoz, 
    matn va boshqa axborotlar ustida ishlashi uchun yangi imkoniyatlarga 
    ega bo„lgan integrallashgan axborot muhitini yaratadi. Multimedia 
    texnologiyalari ta‟limda ham keng qo„llanilmoqda – yoshlardan 
    qarilargacha va oliy o„quv yurtlari auditoriyalaridan uy sharoitigacha. 
    Multimdia mahsulotlaridan turli-tuman axborot, namoish etish va 
    reklama maqsadlari uchun ham samarali foydalanmoqdalar. 
    Axborot jamiyatida multimedia-texnologiyalarining rivojlanishini 
    industrial 
    jamiyatda 
    kinoning 
    yaratilishi 
    bilan 
    taqqoslaydilar. 
    Multimedia mahsulotlarining farqlanuvchi tavsifi katta hajmli axborot 
    www.ziyouz.com kutubxonasi


    85 
    hisoblanadi. 
    Hozirgi kunda bunday mahsulotlarning asosiy tashuvchisi standart 
    hajmi 700 Mbayt bo„lgan CD-ROM optik disklari hisoblanadi. 1996-yilda 
    5,1 mln. CD-ROM sotilgan bo„lsa, 1999-yilga kelib savdo hajmi 52,1 
    million diskni tashkil etdi. Jahon bozorida savdo hajmi 3 yilda 10 
    barobar ortgan boshqa sektor mavjud emas. Jahon bozorida CD-ROMda 
    minglab multimedia mahsulotlari taklif qilinmoqda. 
    Odatda kataloglar quyidagi bo„limlarni o„z ichiga oladi: 
    ensiklopediyalar va ma‟lumotnoma (справочник)lar; 
    ta‟lim; 
    qiziqishlar (развлечения); o„yinlar; 
    o„rgatuvchi (o„qituvchi) va rivojlantiruvchi o„yinlar. 
    Keng savdoga mo„ljallangan mahsulotlar bilan bir qatorda 
    universitetlarda o„quv jarayonlari uchun ishlab chiqilgan multimedia 
    ilovalar ham mavjud (Proceedings of ED-MEDIA 94-World Conference 
    on Educational Multimedia and Hypermedia, Vancower, Canada, June, 
    1994). Bu ilovalar asosan mahsulot sifatiga ega emas, ammo uslub, 
    tezkorlik va o„quv yurtlari ehtiyojlarini qondirish nuqtai nazaridan katta 
    ustunlikka ega hisoblanadi. 
    Tez rivojlanayotgan yo„nalishlardan yana biri multimedianing 
    telekommunikatsiyalarda qo„llanilishi hisoblanadi. Ko„plab katta 
    firmalar 
    ISDN 
    standartidagi 
    shisha-tolali 
    tarmoqlar 
    asosida 
    kommunikatsiyalarni 
    ishlab chiqish bo„yicha izlanishlar olib 
    bormoqdalar. Bunday tarmoq kanalining o„tkazuvchanlik qobiliyati 64 
    Kbit/sek va foydalanuvchi uchun bir vaqtda bir nechta kanal taqdim 
    etilishi mumkin. Taklif qilinayotgan qo„llanishlar doirasi keng – 
    multimedia katalog bo„yicha mahsulotga buyurtma berish va buyurtma 
    teleko„rsatuvni ko„rishdan zarur bo„lgan kitobni tanlash va multimedia 
    telekonferensiyada ishtirok etishgacha. Bunday ishlanmalar umumiy 
    nomga ega – Information highway va hozirgi kunda ularni davlat dasturi 
    doirasida birlashtirish ko„zda tutilmoqda. 
    Hozirda multimedia-texnologiyalar axborot texnologiyalarining 
    jadal rivojlanayotgan sohalaridan hisoblanadi (Apple, Motorola, Sony, 
    Philips, Intel, IBM va boshqalar). Qo„llanilish sohasi turlicha: interfaol 
    o„qitish va axborot tizimlari, ko„ngilochar dasturlar, avtomatlashtirilgan 
    loyihalash tizimlari (SAPR – системы автоматизированного 
    проектирования – avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlari) va h.k. 
    Multimedia texnologiyasining asosiy xarakterli xususiyatlari 
    quyidagilar hisoblanadi: 
    www.ziyouz.com kutubxonasi


    86 
    a)
    ko„p tashkil etuvchilardan iborat axborot muhitini (matn, ovoz, 
    grafika, foto, video) yagona raqamli ko„rinishda ifodalash; 
    b)
    katta hajmli axborotlarni ishonchli (nusxalashda yo„qotishlarning 
    mavjud emasligi) va uzoq muddatli (o„nlab yillar) saqlash; 
    c)
    axborotlarga ishlov berishning soddaligi. 
    Hozirda erishilgan texnologiya yangi optik tashuvchi – DVD 
    standartiga asoslangan. Bu standart o„nlab Gbaytgacha hajmga ega va 
    avvalgilarining barchasini almashtiradi: CD-ROM, Video-CD, audio-CD. 
    DVDni qo„llash raqamli axborotning bir turliligini ta‟minlash imkonini 
    berdi. Birgina qurilma audiopleyer, videomagnitafon, CD-ROM, disk 
    yurituvchi va boshqalarni almashtiradi. 
    Ko„plab tashkil etuvchilardan iborat multimedia muhitini uch 
    guruhga bo„lish maqsadga muvofiq: audioqator, videoqator va matnli 
    axborot. 
    Audioqator suhbat, musiqa, turli effekt (samara)larni (Wave (to„lqin) 
    belgilanishi orqali birlashtiriluvchi shovqin, g„ichirlash, chaqmoq va h.k. 
    turdagi ovozlar) o„z ichiga oladi. 
    Videoqator audioqatorga nisbatan elementlarining ko„pligi bilan 
    farqlanadi. Videoqator grafika (rasmlar, yuza, grafik rejimdagi belgilar) 
    va rasmni (fotografiya va skanerlangan tasvirlar) o„z ichiga oladi. Audio 
    va videoqatorlarni amalga oshirishdagi sezilarli hajm (to„liq bir ekran 
    62,5 dan 300 Kbayt.gacha) axborot tashuvchiga, videoxotiraga va 
    axborotni uzatish tezligiga yuqori talablarni qo„yadi. 
    CD-ROMga matnli axborotni joylashtirishda, optik diskning katta 
    hajmli axborot sig„imi bilan bir qatorda, hech qanday murakkabliklar va 
    chegaralanishlar yo„q. 
    Multimedia-texnologiyalardan foydalanishning asosiy yo„nalish-
    lariga quyidagilarni kiritish mumkin: 
    ma‟lumot olish maqsadlari uchun elektron nashrlar, ko„ngilochar 
    dasturlar va h.k.; 
    telekonferentsiyalarda qo„llash mumkin bo„lgan buyurtma 
    teleko„rsatuvlarni ko„rishdan multimedia- konferentsiyalarda 
    ishtirok etish uchun zarur kitobni tanlashgacha; 
    foydalanuvchi so„roviga asosan ko„rgazmali axborot beruvchi 
    multimediali axborot tizimlari («multimedia-kiosk»). 

    Download 2,13 Mb.
    1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   97




    Download 2,13 Mb.
    Pdf ko'rish

    Bosh sahifa
    Aloqalar

        Bosh sahifa



    Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

    Download 2,13 Mb.
    Pdf ko'rish