92
bilan tashkil etilgan bir qancha mustaqil kompyuterlar tizimlarini birlashmasidan
iborat.
Internet tarixini asrimizning 60 yillarida AQSH mudofaa vazirligida hisoblash
tarmog’ining – ARPAnet ning paydo bo’lishi bilan bog’lashimiz mumkin. Bu tarmoq
urush vaqtida harbiy operatsiyalarni hamda mamlakatni boshqarish uchun
mo’ljallangan bo’lib, uning asosiy kontseptsiyasi quyidagidan iborat:
Tarmoqdagi har bir kompyuter bir – biridan mustaqil ravishda muloqatda
bo’ladi, ular orasidagi aloqa mutlaqo ishonchsiz bo’lib, xoxlagan paytda buzilishi
mumkin. (Misol uchun, bombordimon qilinganda). Bunda, birinchidan, butun bir
tarmoqning ish qobiliyati saqlanib qoladi, ikkinchidan esa, sog’ qolgan kompyuter
boshqa butun qolgan aloqa kanallari orqali tarmoqqa ulanishi mumkin. Boshqacha
qilib aytganda, tarmoqning hamma uzellari bir – biridan ma’lum darajada mustaqil
ishlashi kerak.
SHunday qilib, Internet ning asosiy printsipi – bu tarmoqdagi har bir uzel
(kompyuter)ning shu uzel bilan bevosita bog’liq bo’lmagan tarmoq qismlaridagi
buzilishlardan hamda nuqsonlardan mustaqilligidir.
Foydalanuvchining nuqtai nazaridan qaraganda, zamonaviy tarmoq – bu bir-biri
bilan aloqa kanallari orqali ulangan yirik uzellarning to’plamidan iborat. Har bir uzel
– ko’pincha UNIX operatsion sistemasi boshqaruvi ostida ishlovchi, bitta yoki bir
nechta qudratli server- kompyuterlardir. Ko’pincha bu kompyuterlarni bosh
kompyuter yoki xost kompyuter (anglizcha “xost”– xo’jayin ) deb atashadi.
Bu uzelni uning egasi bo’lmish provayder deb ataluvchi tashkilot boshqaradi
(ingl. “Provide”– ta’minlamoq so’zidan olingan). Ko’p hollarda alohida olingan
tarmoqning nomi - bu uning provayderining nomi. Provayderlar ma’lum bir turdagi
xizmatlar bilan ta’minlaydilar. Rossiyadagi ko’p taniqli provayderlardan biriga:
GlasNet ni, Relkomni, Demosni, Sovam Teleport ni kiritishimiz mumkin. CHet
eldagi eng yirik provayderlar bu– CompuServe va Amerika - Online hisoblanadi.
Provayderlarning darajasi, ixtisosligi va boshqa omillariga qarab, kompaniyalarning
xizmat turlari va xizmat xaqlari farqlanadi.
SHunday qilib Internet ga ulanish degani bu:
Modemga ega bo’lish va kompyuterga uni ulash;
Provayder bilan shartnoma tuzib, u bilan telefon tarmog’i yoki alohida boshqa
aloqa kanali orqali muloqot o’rnatish demakdir;
Internet qanday ishlaydi.