112
mavjud. Ularning birinchisi ko’pchilikka ma’lum optik skanerlardan foydalanishdir.
Ushbu qurilmadan foydalanish printsipi odatiy skanerdan foydalanish bilan bir xil.
Bu erda asosiy ishni ichki nur manbai, bir nechta prizma va linzalar amalga oshiradi.
Optik skanerlarni qo’llashning e’tiborli tomoni uning arzonligidir. Lekin, kamchilik
tomonlari bir muncha ko’p. Ushbu qurilmalar tez ishdan chiquvchi hisoblanadi. SHu
sababli foydalanuvchidan avaylab ishlatish talab etiladi. Ushbu qurilmaga tushgan
chang, turli xil chiziqlar shaxsni aniqlashda xatolikka olib keladi, ya’ni
foydalanuvchining tizimga kirishiga to’sqinlik qiladi. Bundan tashqari,
optik
skanerda tasviri olingan barmoq izi foydalanuvchi terisining holatiga bog’liq. YA’ni,
foydalanuvchi terisining yog’liligi yoki quruqligi shaxsni aniqlashga xalaqit beradi.
Barmoq izlari bo’yicha identifikatsiyalashning ikkinchi texnologiyasi elektron
skanerlarni qo’llashdir. Ushbu qurilmadan foydalanish uchun foydalanuvchi 90 ming
kondensator plastinkalaridan tashkil topgan, kremniy moddasi bilan qoplangan
mahsus plastinkaga barmog’ini qo’yadi. Bunda o’ziga xos kondensator hosil qilinadi.
Kondensator ichidagi elektr maydon potentsiali plastinkalar orasidagi masofaga
bog’liq. Ushbu maydon kartasi barmoqning papillyar chizmasini takrorlaydi.
Elektron maydon hisoblanadi, olingan ma’lumotlar esa, katta aniqlikka ega sakkiz
bitli rastrli tasvirga aylantiriladi.
Ushbu texnologiyaning e’tiborli tomoni shundaki, foydalanuvchi terisining har
qanday holatida ham barmoq izi tasviri yuqori aniqlikda hosil qilinadi.
Ushbu tizim
foydalanuvchi barmog’i kirlangan taqdirda ham tasvirni aniq oladi. Bundan tashqari
qurilma hajmining kichikligi sababli, ushbu qurilmani hamma joyda ishlatish
mumkin. Ushbu qurilmaning kamchilik tomonlari sifatida quyidagilarni keltirish
mumkin: 90 ming kondensatorli plastinkani ishlab chiqarish ko’p harajat talab etadi,
skanerning asosi bo’lgan kremniy kristali germetik (zich yopiladigan) qobiqni talab
etadi. Bu esa, qurilmani ishlatishda turli xil cheklanishlarni yuzaga keltiradi. Nihoyat,
kuchli elektromagnit nurlanishi vujudga kelganda elektron sensor ishlamaydi.
Barmoq izi buyicha identifikatsiyalashning uchinchi texnologiyasi Who Vision
Sustems kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan Tactile Sense skanerlaridir.
Ushbu skanerlarda maxsus polimer material ishlatilgan bo’lib, terining bo’rtib
chiqqan chiziqlari va botiqlari orasida hosil bo’lgan elektr maydonni sezish orqali
tasvir hosil qilinadi.
Umuman olganda ushbu skanerlarning ishlash printsipi
elektron skanerlar
ishlash printsipi bilan deyarli bir xil. Faqat ushbu qurilmalarning quyidagi
afzalliklarini sanab o’tishimiz mumkin: qurilmani ishlab chikarish bir necha yuz
barobar kam harajat talab etadi, qurilma avvalgi qurilmadan mustahkam va
foydalanishda hech qanday cheklanishlar yuzaga kelmaydi.
Insonining qo’l kafti tuzilishiga ko’ra identifikatsiyalashning ikki xil usuli
mavjud. Birinchi usulda qo’l kaftining tuzilishidan foydalaniladi. Buning uchun
maxsus qurilmalar ishlab chiqarilgan bo’lib, ushbu qurilma kamera va
bir nechta
yorituvchi diodlardan tashkil topgan.
Ushbu qurilmaning vazifasi qo’l kaftining uch o’lchovli tasvirini hosil qilishdan
iborat. Keyinchalik ushbu hosil qilingan tasvir ma’lumotlar bazasiga kiritilgan tasvir
bilan solishtiriladi. Ushbu qurilma yordamida identifikatsiyalash yuqori aniqlikda
113
amalga oshiriladi. Lekin kaft tasvirini oluvchi skaner o’ta nozik ishlangan bo’lib,
ushbu qurilmadan foydalanish noqulayliklar tug’diradi.
Qo’l kafti tuzilishiga ko’ra identifikatsiyalashning
ikkinchi texnologiyasi esa,
kaftning termogrammasini aniqlashga asoslangan.
Qo’l kaftida juda ko’p qon tomirlari mavjud bo’lib, ushbu qon tomirlari har bir
insonda, hattoki egizaklarda ham turlicha joylashadi.
Ushbu qon tomirlarining joylashish tasvirini olish uchun maxsus infraqizil nurli
fotokameradan foydalaniladi. Ushbu hosil bo’lgan tasvir kaft termogrammasi deb
ataladi. Ushbu usulning ishonchliligi juda ham yuqori. Bu usulning vujudga
kelganiga ko’p vaqt bo’lmaganligi sababli hali keng tarqalib ulgurmagan.
Keltirib o’tilgan barcha biometrik usullar axborotni himoya qilishda keng
qo’llanilmoqda. Ushbu himoya tizimining ishonchliligi shundaki, tizimda
foydalanilayotgan insonning biologik belgilari hech qachon o’zgarmaydi, biron-bir
jaroxat etgan taqdirda ham qayta tiklanadi.
YUqorida biz insonning biologik belgilariga asosan shaxsni tanish maqsadida
barmoq izi va qo’l kaftining tasvirini hosil qilish texnologiyalari
bilan tanishib
chiqdik.
Endigi masala hosil qilingan tasvirni ma’lumotlar bazasida saqlanayotgan tasvir
bilan taqqoslash va shaxsni aniqlash algoritmi bilan bog’liq. Biz ushbu masalada
hosil qilingan barmoq izidan foydalangan holda shaxsni aniqlash algoritmini keltirib
o’tishga harakat qilamiz.
YUqorida ta’kidlaganimizdek, birinchi navbatda ixtiyoriy qurilma orqali barmoq
izi tasviri hosil qilinadi. Qolgan bosqichlarni quyidagi ketma-ketlik orqali bayon
qilishga harakat qilamiz:
1)
Tasvirga boshlang’ich ishlov berish – bunda hosil qilingan tasvir Binar
tasvirga o’tkaziladi, ya’ni, tasvirdagi faqat barmoq izining chiziqlari olib qolinadi va
tasvirning markazi (og’irlik markazi) aniqlanadi;
2)
Tasvirdagi o’ziga xos belgilarni aniqlash – bunda tasvirning markazidan turli
xil radiusli bir nechta aylanalar chiziladi (aylanalar qanchalik ko’p bo’lsa, aniqlik
shunchalik ortadi). Natijada aylanalar hosil qilingan tasvir chiziqlarining bir nechta
nuqtalarida kesishadi. Ushbu kesishish nuqtalari shartli ravishda A
1
, A
2
, ..., A
n
(birinchi aylana), B
1
, B
2
, ..., B
m
(ikkinchi aylana), C
1
, C
2
, ..., C
k
(uchinchi aylana)
harflari yordamida belgilanadi. Har bir aylanadagi kesishish nuqtalarini birlashtirish
orqali A
1
A
2
...A
n
, B
1
B
2
...B
m
, C
1
C
2
...C
k
ko’pburchaklar hosil qilinadi. Ushbu hosil
qilingan ko’pburchaklar perimetrlari (P
1
, P
2
, P
3
) hisoblanadi.
3)
Olingan tasvirni ma’lumotlar bazasida saqlanayotgan tasvir bilan solishtirish
– bunda yuqoridagi bosqichda olingan natijalar: R
1
, R
2
, R
3
radiusli aylanalardagi
kesishishlar soni n, m, k; aylanalarda hosil qilingan ko’pburchaklar perimetri P
1
, P
2
,
P
3
lar ma’lumotlar bazasida saqlanayotgan ushbu kattaliklar bilan taqqoslanadi.
Ushbu kattaliklar o’zaro mos tushsagina shaxs tasdiqlanadi.
Ushbu keltirilgan shaxsni tanish algoritmi ustida respublikamizdagi bir nechta
olimlar guruhi ish olib bormoqdalar va ushbu sohada ijobiy natijalarga erishilmoqda.
