See discussions, stats, and author profiles for this publication at:
https://www.researchgate.net/publication/349101194
TA'LIMNI AXBOROTLASHTIRISH, JAMIYAT VA TA'LIMNI
AXBOROTLASHTIRISHNING HUQUQIY -ME'YORIY ASOSLARI
Book
· January 2021
CITATIONS
0
READS
3,832
1 author:
Nurmuxamad Duisenov
Chirchik state pedagogical Institute
188
PUBLICATIONS
322
CITATIONS
SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by
Nurmuxamad Duisenov
on 07 February 2021.
The user has requested enhancement of the downloaded file.
TA’LIMNI AXBOROTLASHTIRISH, JAMIYAT VA
TA’LIMNI AXBOROTLASHTIRISHNING HUQUQIY
–ME’YORIY ASOSLARI
Abstract: Zamonaviy jamiyat uchun axborot eng muhim tovarga aylanganligi haqidagi
fikrni tez-tez eshitamiz. Jamiyat rivoji ehtiyojlarini qoniqtirishga yo‘naltirilgan ta’lim
tizimini axborotlashtirish jarayoni uning sifatini ko‘tarishga qaratiladi.
Ta’lim tizimi uchun axborotlashtirish jarayoni — yetuk barkamol shaxslarni jadal
rivojlanib borayotgan, axborotlashgan jamiyat sharoitlariga va kelajak hayotga
tayyorlash, ta’lim mazmuni, o‘qitish metodlari hamda ta’lim shakllarini o‘zgartirish,
o‘sib kelayotgan avlodda o‘z hayotini muvaffaqiyatli va mustaqil qurish ko‘nikma
hamda malakalarini shakllantirishdan iboratdir.
Ta’lim tizimini axborotlashtirish — bu hayotdan yangi usullarni izlash jarayonidir.
Ta’lim tizimini axborotlashtirish bu butun ta’lim jarayonini samarali tashkil etishdir.
Bunda asosan fanning so‘nggi yutuqlariga tayangan holda har bir o‘quvchi va umumiy
jamoaning o‘zlashtirganlik faoliyati natijalari, ta’lim jarayoniga axborot
texnologiyalarini samarali tatbiq etish darajasi aniqlanadi.
Ta’lim tizimini axborotlashtirish — bu kompyuter texnikasi va axborot
texnologiyalaridan dars jarayonida foydalanish, ta’limda yangi sifat ko‘rsatkichiga
erishishdir.
Buning
uchun
ta’lim
jarayonida
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan keng foydalanishda o‘qituvchilarning malakasini oshirish va
metodik qo‘llab-quvvatlash zarur.
Ma’lumki, hozirgi davrda insonga media-texnologiyalarning ta’siri kun sayin ortib
borayotganligi kuzatilmoqda. Bu holat, ayniqsa, kitob o‘qishga nisbatan televizorni
qiziqib tomosha qiladigan bolalarga kuchli ta’sir etmoqda.
2
Yangi
axborotlarning
katta
oqimi,
reklamalar,
televideniyeda
kompyuter
texnologiyalaridan keng foydalanilishi, kompyuter o‘yinlari, elektron o‘yinchoqlar va
oilada mustahkam o‘rinni egallab borayotgan kom-pyuterlar bola tarbiyasi hamda
atrofdagi olamni anglab borishiga kattalardan alohida e’tiborni talab etmoqda.
Shuni ta’kidlash zarurki, bola voyaga yetgani sayin uning sevimli amaliy faoliyatining
mazmuni o‘zgarib boradi — o‘yinlari, sevimli qahramonlari va qiziqishlari ham
o‘zgaradi. O‘quvchi ilgari axborotni darslik, adabiyotlar, dars jarayonida o‘qituvchi
ma’ruzasi va radio hamda televideniye orqali olgan bo‘lsa, endilikda bunga axborot
texnologiyalari, Internet tarmog‘i ham qo‘shildi.
Ta’lim tizimini axborotlashtirishda o‘qituvchidan darsni yangi innovatsion va
pedagogik texnologiyalar asosida o‘tish talab etiladi. Pedagogik texnologiyaning
asosini axborot texnologiyasi tashkil etadi. Sababi ta’lim jarayoni texnologiyasining
asosi axborot olish va qayta ishlashdan iborat.
Ta’lim texnologiyasining eng muvaffaqiyatli usullaridan biri kompyuter texnologiyasi
hisoblanadi. Ta’limda kompyuter (yangi axborot) texnologiyasi — bu o‘quvchiga
axborotni tayyorlash va yetkazish vositasi kompyuter orqali amalga oshiriluvchi
jarayondir.
O‘qituvchi AKT’dan foydalanib, dars o‘tishda bu o‘sib kelayotgan avlod uchun
mo‘ljallangan saboq ekanligini unutmasligi kerak, demak, darsga tayyorgarlik ko‘rish
jarayonida maqsadga ko‘ra dars rejasini tayyorlashi, dars o‘quv materialini tanlashda
asosiy: tizimlilik hamda muntazamlilik, qulaylik, differentsial yondashuv, ilmiylik va
boshqa didaktik tamoyillarga rioya etishi zarur.
Shuni unutmaslik kerakki, kompyuter o‘qituvchining o‘rnini bosa olmaydi, balki uning
fikrlariga qo‘shimcha beradi xolos.
AKT’dan
foydalanib
o‘tiladigan
darsga
quyidagi:
• moslashuvchanlik tamoyili: kompyuterning bolaning individual xususiyatlariga
ta’siri;
• boshqaruv tamoyili: o‘qish jarayonining istalgan vaqtida o‘qituvchining rahbarligi;
3
•
ta’limda
interaktivlik
va
dialogli
sharoitning
mavjudligi;
• AKT o‘qituvchi va o‘quvchining harakatlariga «qo‘shimcha berishi»;
• go‘yoki ular bilan dialogda «bo‘lishi» hamda kompyuter savodxonligini shakllantira
borishi
kuzatiladi;
•
individual
va
guruhiy
ishlashning
qulayligi;
• kompyuter bilan ishlashda o‘quvchining psixologik holatining barqarorligi;
• ta’limda cheksiz imkoniyatlar: mazmuni, ilovalarning ko‘pligi kabi jihatlar xos
bo‘ladi.
Kompyuterdan
foydalanib,
dars
o‘tishning
barcha
bosqichlarida:
•
darsga
tayyorgarlik
va
ta’lim
jarayonida;
•
yangi
materialni
tushuntirish;
•
mustahkamlash;
•
takrorlash;
• nazorat qilishda AKT vositalari keng qo‘llanilishi mumkin.
Bunda
kompyuter
quyidagi
funksiyalarni
amalga
oshiradi:
1.
Kompyuter
o‘qituvchi
funksiyasida:
•
o‘quv
axborotlari
manbai;
•
ko‘rgazmalilik;
•
trenajyor;
•
tashhis
va
nazorat
vositasi.
2.
Ish
quroli
funksiyasi:
•
matnlar
tayyorlash
vositasi,
•
ularning
saqlanishi;
•
grafik
muharrir;
• darsga tayyorgarlik ko‘rish va javob berishga tayyorlanishda foydalanilishidan iborat.
Xulosa qilib aytganda, ta’lim jarayoniga axborot texnologiyalarining tatbiq etilishi,
shubhasiz, boshqaruv malasalarini sifat jihatidan yuqori darajada hal etish va yanada
samarali ish usullari hamda shakllariga o‘tish imkonini beradi.
4
Texnologiyaning rivojlanishi jamiyatni axborotlashtirishga olib keldi. Bugungi kunda
televizor va kompyuter bo'lmasa, Internetdan qanday foydalanishni bilmagan bir uyni
tasavvur qilish qiyin. Axborot texnologiyalari hayotimizning barcha sohalariga qat'iy
va ishonchli kirib boradi. Ta'lim tizimi istisno emas edi. Bugungi kunda, faqatgina
vazirlik emas, balki Ivanovoda joylashgan axborotlashtirish va ta'lim sifatini baholash
markazi ham amaliy mashg'ulotlar bilan shug'ullanmoqda.Keyinchalik, ushbu
tendentsiyaning asosiy muammolari va vazifalari, uning qobiliyatlari haqida gapiramiz,
shuningdek ijobiy va salbiy fikrlarni ko'rib chiqamiz.ta'lim axborotlashtirish - bu ta'lim
uchun AKTdan foydalanish asosida mikroişlemcilerden asoslangan axborot vositalari
turli, shuningdek, elektron mahsulotlar va yangi pedagogik texnologiyalarni o'quv
jarayoniga joriy etish bilan bog'liq emas, balki murakkab zamonaviy tendentsiya
hisoblanadi.Ta'limni axborotlashtirish, eng avvalo, kompyuter texnikasining so'nggi
yutuqlaridan foydalangan holda asosiy ta'lim va pedagogik maqsadlarni amalga
oshirishga qaratilgan uslub va vositalarni ishlab chiqishga qaratilgan. Bu kompyuter
o'quvchilarini kompyuter savodxonligini oshirish, AKT sohasidagi zamonaviy
yutuqlarni o'zlashtirish, ta'limni modernizatsiyalash, ta'limning maqsadlari, usullari va
shakllarini, uning mazmunini o'z ichiga oladi.
Ta'limni axborotlashtirish jarayoni o'z maqsadlariga ega. Bunga quyidagilar kiradi:
1. Ta'lim, ilmiy va madaniy axborotdan foydalanish uchun qulay sharoit yaratish.
2. Axborot texnologiyalaridan foydalangan holda pedagogik jarayonda ishtirokchilar
o'rtasida o'zaro aloqalarni kuchaytirish.
3. Ta'lim boshqaruv modelini o'zgartirish.
4. AKTdan foydalanish orqali ta'lim sifatini oshirish.
Ta'limni axborotlashtirishni rivojlantirish quyidagi shartlarga ega:
5
- butun jamiyatni tezkor axborotlashtirish jarayoni. Shunday qilib, bugungi kunda
ko'proq odamlar shaxsiy kompyuterlariga ega bo'lib, ular butun dunyo bo'ylab
tarmoqqa ulangan, shu jumladan maktab o'quvchilari va talabalari
- informatika texnik imkoniyatlarining o'sishi va ularning narxining pasayishi, bu
ularga qulayroqdir. Deyarli har bir maktabda o'z kompyuter laboratoriyasi mavjud
bo'lib, aksariyat zamonaviy maktablar va universitetlar har bir sinfda kompyuterlar,
multimedia proektorlari va doskalarni o'rnatadilar.
- Jamiyat uchun yangi axborot muhiti, infosferani shakllantirish yo'nalishi. Tabiiyki,
bunday istiqbollar bilan maktab o'quvchilari va talabalarni AKTdan to'g'ri va foydali
foydalanishga o'rgatish muhimdir.
Ta'lim sohasini axborotlashtirish pedagogik va kompyuter fanlari yutuqlariga
asoslangan, jumladan:
- informatika;
- kibernetika;
- tizimlar nazariyasi;
- didaktika.
Ularning yordami bilan ta'lim sohasida yangi kompyuter texnologiyalari joriy etilibgina
qolmay, o'quvchilarning bilimlarini yanada yaxshiroq egallashi mumkin, shuningdek,
o'qitish uslublari va yondashuvlarini ishlab chiqish, uni boshqarish. Elektron darsliklar,
testlar, o'quv dasturlari yaratilib, ular kompyuter fanida eng so'nggi yangiliklar va
didaktikaning asosiy printsiplaridan foydalanadi.
| 