9
shaxsiy komp’yuterda ахbоrоt хаvfsizligigа
tаhdidlаrni bаhоlаsh
dаsturiy tа’minоtini yаrаtish;
Antivirus va Firewall dasturiy taminotini ishlash prinsipi
Ошибка!
Закладка не определена.
o`rganish;
maxsus antivirus dasturining ishlash prinsipini уаrаtish
Ошибка!
Закладка не определена.
;
Dasturiy vositadan foydalanish yo’riqnoma
Ошибка! Закладка не
определена.
ishlab chiqish.
10
1. Shaxsiy komp’yuterlarda axborot xavfsizligi tahdidlarini tahlil qilish
usullari
Ошибка! Закладка не определена.
1.1.
Shaxsiy komp’yuterlarda axborot xavfsizligiga tahdidlarni
baholash usullari tahlili
Ошибка! Закладка не определена.
Axborot xavfsizligi tahdidlari quyidagi belgilar orqali tavsiflanishi mumkin:
axborot yashirinligini buzish, asosan
inson omili yoki muhofaza
apparat ta‘minoti faoliyatini izdan chiqarish;
ma‘lumotlar mazmunini o`zgartirishga doir ruxsatsiz faoliyatlar orqali
axborot yaxlitligiga zarar yetkazish;
axborot foydalanuvchilariga komp’yuter viruslari orqali tahdidlar;
axborot xavfsizligiga ichki va tashqi tahdidlar;
axborot xavfsizligi buzilishida global, hududiy va lokal tarmoqlar
tahdidlari.
Axborotlami himoyalashda avvalo tashqi tahdidga e‘tibor qaratilishi kerak.
Axborot xavfsizligini ta‘minlash
uchun tashkiliy, texnik va dasturiy vositalardan
foydalaniladi. Tashkiliy vositalar tarkibiga texnik-tashkiliy va huquqiy-tashkihy
tadbirlami kiritishimiz mumkin. Texnik-tashkiliy tadbirlarda xavfsizlik choralarini
ta‘minlash uchun ofis xonasidagi komp’yuter, telefon, televizor, radio,
signalizatsiya va shunga o`xshash axborot chiqish ehtimoli bolgan barcha vositalar
ro`yxatdan o`tkaziladi.
Texnik
vositalar elektron, elektromexanik va boshqa qurilmalardan iborat
boTib, tizimlami texnik himoyalashda bevosita foydalaniladi. Keng imkoniyatli
(0,01 -1000 MHz) elektromagnit generatorlari komp’yuter va boshqa uskunalardan
chiquvchi qo`shimcha tolqinlarini sezdirmaslik vazifasini o`taydi. Axborotni
yashirin olishga moljallangan mobil aloqa
telefonlarini aloqadan uzish, elektr
tarmog`idan malumot chiqmasligini ta‘minlovchi filtrlar, diktofonlami kuchli
elektromagnit tolqinlar bilan ishdan chiqamvchi vositalar qo`llaniladi.
Dasturiy
vositalar tarkibiga axborot xavfsizligi, foydalanuvchilar shaxsini identifikatsiyalash,
kirish nazoratini o`rnatish, malumotlami yashirin ko`rinishga keltirish kabi
11
vazifalami bajarishga moijallangan maxsus dasturiy vositalar tizimi kiradi.
Axborotni himoyalovchi dasturiy vositalaming tarkibi quyidagilardan iborat:
bir necha fayl yoki jildlami yigtish orqali ulaming hajmini keskin kamaytirib
tashqi ta‘sirlardan himoyalash dasturlari; komp’yuter tizimiga beruxsat kirishdan
himoyalash dasturlari;
tizimni viruslardan himoyalashga moljallangan
antivirus dasturlari;
malumotlar yashirinligini ta‘minlovchi kriptografik dasturlar.
Kriptologiya - (Kriptos - yashirin, logos - fan) ma’lumotni himoya qilishni
asrlar davomida yig`ilgan manbalari va usullariga xos qonuniyatlarni o‘rganadi.
Kriptologiya fani kriptografiya va kriptotahlil tarkibiy qism laridan tashkil topgan.
Kriptografiya boshlang`ich matnni yashirish, ya‘ni
shifrlash orqali maxfiy
ko`rinishga keltirish, (shifrogrammalar hosil qilish) usullari bilan shug`ullanadi.
Kriptotahlil maxfiy ma‘lumotlarni ruxsat etilmagan vaziyatlarda ham ochish
imkoniyatlarini, boshqacha qilib aytganda, deshifrogrammalar
olish usullarini
o`rganadi.
Shaxsiy komp’yuterlarning barcha foydalanuvchilari bajarishi kerak bo'lgan
aniq ko'rsatmalar mavjud:
Jismoniy xavfsizlik;
Shaxsiy komp’yuterlardan foydalanish;
Internet orqali elektron pochta xabarlarini yuborish va qabul qilish;
Internet bilan ishlash bo'yicha tavsiyalar;
Axborotni himoya qilish va zaxiralash.
Ushbu ko'rsatmalarning har qanday buzilishi, ular yuzaga kelgan holatlarga
muvofiq ravishda ko'rib chiqiladi, ammo jiddiy buzilishlar intizomiy javobgarlikka
sabab bo'lishi mumkin, shu jumladan ishdan bo'shatishgacha.
