Biokimyo pmd




Download 4,12 Mb.
Pdf ko'rish
bet246/273
Sana21.05.2024
Hajmi4,12 Mb.
#249242
1   ...   242   243   244   245   246   247   248   249   ...   273
Bog'liq
Sobirova-R.A-biokimyo

MUSHAKLAR BIOKIMYOSI
Turli hayot shakllari uchun harakatchanlik xos xususiyat hisoblanadi;
mitotik apparatdagi xromosomalarning aniq to‘g‘rilanishi va tarqalishi,
burganing sakrashi, shuningdek odam qo‘llarining ajoyib harakatlari
va oyoq mushaklarining og‘ir ishini ko‘rsatish mumkin. Lekin bu turli-
tuman funksiyalarni amalga oshirishda ko‘p bo‘lmagan kimyoviy
mexanizmlar qatnashadi. Umurtqalilar skelet mushaklari qisqaruvchi
apparati eng yaxshi o‘rganilgan sistema hisoblanadi.
Mushak to‘qimasi tana vaznini 40-42% ini tashkil etadi. Mushaklarni
asosiy dinamik funksiyasi – qisqarish va keyinchalik bo‘shashishi
hisobiga harakatchanlikni ta’minlashdir. Mushaklar qisqarganda
kimyoviy energiyani mexanik energiyaga aylanishi bilan bog‘liq bo‘lgan
ish amalga oshadi.
Qisqarish mushakda parallel joylashgan, aktin va miozindan tashkil
topgan 2 xil oqsil iplarining o‘zaro ta’siri natijasida yuzaga keladi. Ikki
turdagi iplar o‘rtasida ko‘ndalang ko‘prikchalarning ketma-ket hosil
bo‘lishi va uzilishi hisobiga kuchlarning generatsiyasi amalga oshadi.
Bu aktin filamentlarining miozin filamentlari markaziy sohasiga
harakatlanishini ta’minlab beradi. Ko‘ndalang ko‘prikchalarning uzilishi
va filamentlarning birlamchi holatga kelishi natijasida bo‘shashi sodir
bo‘ladi. Bunday sikl neyromushak kontaktdan mushak tolasi uzunligi
bo‘yicha ikki yo‘nalishda depolyarlanish to‘lqinining tarqalishi bilan
initsirlanadi; ko‘ndalang nay teshigiga to‘lqin yetishi bilan qo‘zg‘alish
jarayoni ichkariga tarqaladi va sarko‘plazmatik retikulumdan Ca
+2
ni
chiqarilishini ta’minlaydi. Sarko‘plazmatik retikulum aktinda joylashgan
troponin C oqsili bilan bog‘lanadi va bu oqsilning konformatsiyasini
o‘zgartiradi. Bu o‘z navbatida boshqa oqsil — tropomiozinga siljishga
imkon beradi, aktin va miozin o‘rtasida ko’ndalang ko‘prikchalar hosil
bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi. Ko‘ndalang ko‘prikchalarning hosil bo‘lishi
aktin iplarini harakatga keltiradi; u miozin ta’sirida ATFning gidrolizi

435
natijasida ajralayotgan energiya hisobiga boradi. Qo‘zg‘alish holati
tugaganda sarko‘plazmatik retikulum Ca
+2
-Mg
+2
-ATF-aza shu sistema
ichkarisiga kalsiyning qayta o‘tishini ta’minlaydi. Ca
+2
konsentratsiyasi
past darajaga yetganda ko‘ndalang ko‘prikchalar uziladi va mushak
tolasi bo‘shashadi.
3 turdagi mushaklar bir-biridan quyidagicha farq qiladi:
1) skelet mushagi;
2) yurak mushagi;
3) silliq mushak.
Ko‘ndalang targ‘il mushak substrukturasi oddiy usulda
mikrosko‘pda o‘rganilgan va quyidagi sxematik tuzilishga ega:

Download 4,12 Mb.
1   ...   242   243   244   245   246   247   248   249   ...   273




Download 4,12 Mb.
Pdf ko'rish