119
5.5.
§.
Teskari transkripsiya
Ba'zi viruslar (masalan, OIV infektsiyasini
keltirib chiqaradigan inson
immunitet tanqisligi virusi) RNKni DNKga transkripsiya qilish qobiliyatiga
ega. OIV DNKga singib ketgan RNK genomiga ega.
Natijada virusning
DNKsi mezbon hujayraning genomi bilan birlashtirilishi mumkin. RNK dan
DNK sintezi uchun mas'ul bo'lgan asosiy ferment
teskari transkriptaz deb
ataladi. Teskari transkriptaza vazifalaridan biri bu virus genomidan
komplementar DNK) yaratishdir. Ulangan ferment ribonukleaza H RNKni
ajratadi, teskari transkriptaz esa kDNKni DNK qo'sh spiralidan sintez q iladi.
cDNA integraza yordamida mezbon hujayra genomiga qo'shiladi.
Natijada
yangi hujayralarni hosil qiluvchi xujayra hujayrasi tomonidan virusli
oqsillarni sintezi amalga oshiriladi. OIV holatida T-limfotsitlarning apoptozi
(hujayralar o'limi) ham dasturlashtirilgan.
Boshqa hollarda, hujayra
viruslarning tarqatuvchisi bo'lib qolishi mumkin.
32-rasm. Teskari transkripsiya sxemasi.
120
Ba'zi bir eukaryotik hujayralar o'z ichiga telomeraza fermentini oladi va
u ham teskari transkripsiya faolligini namoyish etadi.
Uning yordami bilan
DNKdagi takrorlanadigan ketma-ketliklar sintezlanadi. Telomeraza tez-tez
saraton hujayralarida faollashadi, genomni cheksiz takrorlash uchun proteinni
kodlovchi DNK ketma-ketligini yo'qotmaydi. RNKga bog'liq bo'lgan DNK
polimeraza ishlatadigan ba'zi RNK tarkibidagi hayvon
viruslari virusli RNK
bilan komplementar DNKni sintez qilishga qodir. U eukaryotik hujayraning
genomiga kiritilgan bo'lib, u ko'p avlodlar uchun yashirin qolishi mumkin.
Muayyan sharoitlarda (masalan, kanserogenlar ta'sirida)
virusli genlar
faollashishi mumkin va sog'lom hujayralar saratonga aylanadi.
