73
ISHLAB CHIQARISH JARAYONLARI
SANITARIYASI VA GIGIYENASI
Inson mehnat faoliyatiga ta`sir etuvchi salbiy omillar,
ularning turlari, mohiyati va himoyalanish usullari
1. Ishlab chiqarish sanitariyasi haqida tushuncha va uning vazifalari
Ishlab chiqarish sanitariyasi -
ishchilarga zararli ishlab chiqarish omillarini
ta`sirini oldini oluvchi vositalar, sanitarik-texnik gigienik va tashkiliy tadbirlar
sistemasidir. Ishlab chiqarish sanitariyasida asosiy e`tibor
insonga havo muhiti va
bevosita tegish orqali salbiy ta`sir etadigan ishlab chiqarishning zararli omillariga
qaratiladi. Havo orqali ishchiga ta`sir etadigan zararlar,
noqulay mikroiqlim,
changlar, gazlar, shovqinlar, infra va ul’tratovushlar, ish joylarini yoki xonani
etarlicha bo`lmagan va juda ham
yoritilganligi elektromagnit, infraqizil,
ul’trabinafsha, radioaktiv va boshqa nurlanishlar ko`rinishlarida bo`lishi mumkin.
Insonga zararli omillar ularga bevosita tekkanda ham salbiy ta`sir qilishi
mumkin. Ularga qattiq yoki suyuq zararli ,,moddali" uskunalar yoki jihozlarni misol
qilib keltirish mumkin.
Ochiq maydonlarda dalada jarayonlarni bajarishda
ishchilar xavfsizligi va
sog’ligi meteorologik (havo haroratining yuqori yoki pastligi, shamol, yomg’ir, qor,
quyosh radiatsiyasi va boshqalar) sharoitga ham bog’liq bo`ladi.
Ishlab chiqarish sanitariyasining vazifasi esa ishlab chiqarish zararlarining
ruxsat etilgan darajasi asosida sog’lom va xavfsiz mehnat sharoitini yaratishdir.
Ishlab chiqarishdagi zararli omillarni ruxsat etilgan darajalari (RED) yoki
miqdorlari (REM), mehnat sharoitlari tavsifini boshqa optimal ko`rsatkichlari, ishlab
chiqarish ob`ektlari va xonalariga sanitar talablar maxsus ilmiy-tekshirish institutlari va
laboratoriyalarida ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Tasdiqlangan
talablar esa qonun
kuchini oladi va standartlar, sanitar va qurilish normalari hamda qoidalari ko`rinishida
joriy etiladi.
Ishlab chiqarishda sog’lom va xavfsiz mehnat sharoitini yaratish uchun ulardagi
har bir mashina va mexanizmlardagi ish sharoiti,
xavfsizlik standartlari va
normalariga javob berilishi uchun vazirliklar va tegishli tashkilotlar o`zlarining asosiy
e`tiborlarini qaratadilar.
Ishlab chiqarishdagi mutaxassislarning vazifasi esa qayd qilingan
mashinalarning hammasida ish sharoitini xavfsizlik standartlari va sanitariya
normalari talabi bo`yicha taminlashdan iborat.
Ishlab chiqarishdagi mutaxassislar bu masalalarni
muvaffaqiyatli amalga
oshirishi uchun ishlab chiqarish sharoitidagi zararli omillarning xossalari haqida,
mehnat sharoitini tahlil qilish usllari bo`yicha va ular asosida mehnat sharoitini
yaxshilash va tashkil etish tadbirlarni ilmiy asoslash
uchun etarlicha nazariy va
amaliy bilimlarga ega bo`lishi kerak.
