79
tufayli aylanma harakat
hodisalari vujudga keladiki, bunda harakatlanayotgan oqim
sistemasida bir vaqtning o`zida
ham siqiluvchi, ham siyraklanuvchi qatlamlar
vujudga keladi, bunday hodisalar
navbatma-navbat takrorlanishi, vaqti-vaqti bilan
hosil bo`lishi ham mumkin.
Bunday harakatlar atrof-muhitga ovoz to`lqinlari sifatida tarqaladi. Bunday
tovush aylanuvchi tovush deb yuritiladi. Aylanuvchi tovushning chastotasi quyidagi
formula bo`yicha aniqlanadi:
)
/
(
D
n
f
bu erda: n-Struhal soni, tajriba yo`li bilan aniqlanadi;
- oqimning tezligi, m/s;
D-sharsimon va tsilindrsimon oqim yo`naltiruvchilar uchun ularning diametrlari.
Aylanuvchi tovush chastotasi ta`siridagi shovqin biror
bir murakkab formadagi
to`siqni aylanib o`tganda tekis spektr hosil qiladi. Uning bosimi quyidagicha
aniqlanadi.
R=KS
2
x
V
6
D
2
Bunda: K-to`siq formasi va oqim rejimiga bog’liq bo`lgan
koeffitsient; S
x
–
qarshilik koeffitsienti.
Vetilyatorlarning tarqatayotgan shovqin darajasi quvvatini aniqlaganda SNiP
11-12-77 (KN va X) asosida ish tutiladi. Bunda ventilyator hosil qilayotgan to`liq
bosim N (kgs/m
2
) va uning quvvatiga qarab (Q m
3
/s) shovqin darajasi tanlab olinadi.
Bu daraja har xil vetilyatorlar uchun
=35…50 dB ni tashkil etadi.
L
p
=L+25lgH+10lgQ
Boshqa shovqin chiqaruvchi aerodinamik sistemalarda shovqining xarakteri va
chiqayotgan manbaiga qarab, shuningdek, chastotalarini hisobga olgan holda umumiy
maxrajga keltirilgan yig’indi-shovqin darajasi aniqlanadi. Masalan,
eng qattiq
shovqin hosil qiluvchi kompressorlarda shovqin darajasi umumiy yig’indi sifatida
135-145 dB ni tashkil qiladi. Bunda so`rish sistemasidan chiqayotgan shovqin-yuqori
chastotadagi diskret to`lqinlardir.
