|
Disklarga xizmat kо’rsatuvchi dasturlar
|
| bet | 17/21 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 0,57 Mb. | | #248457 |
Bog'liq Shohjahon 19-gr Operatsion tizimni o\'rnatish 2.2. Disklarga xizmat kо’rsatuvchi dasturlar
Kompyuterni ishlatish jarayonida diskda juda kо’p keraksiz fayllar va bak kengaytmali fayllar hosil bо’ladi. Qattiq disklarni xotirani kengaytirish, tozalash maqsadida keraksiz fayllardan tozalash uchun Wipeinfo dasturidan foydalanish mumkin.
Foydalanuvchi kompyuterdan qancha kо’p foydalansa, qattiq diskning fayllarga tо’lib qolish ehtimoli shuncha ortadi. Albatta, har qanday axborot ishlatib bо’lingach, uni xotiradan о’chirish kerak bо’ladi. Lekin shunda ham ba’zi bir
«keraksiz» fayllar soni kо’payib ketadi. Bunday hollarda (ba’zan, axborot hajmi etarlicha katta bо’lganda), axborotlarni «siquvchi» maxsus arxivlash dasturlari qо’llaniladi. Arxivlash dasturlari maxsus uslublarni qо’llash hisobiga axborotlarni
«siqish» imkonini beradi, ya’ni axborotning nisbatan kichik hajmdagi nusxasini yaratish hamda bir nechta faylni bitta faylga birlashtirish imkonini beradi.
Kompyuterlar axborotlarni qayta ishlovchi qurilma sifatida xizmat qilar ekan, undan foydalanish inson uchun qulay va sodda bо’lishi kerak. Bunday imkoniyatni esa, har bir foydalanuvchi о’ziga moslab «yaratib oladi».
Qattiq diskka xizmat kо’rsatish amallari deganda Diskni tekshirish (Proverka diska), Diskni defragmentatsiyalash (Defragmentatsiya diska), Formatlash kabi amallar tushuniladi.
Yuqoridagi amallardan birortasini ishga tushirish uchun:
“Moy kompyuter” ilovasini ishga tushiramiz. Avval diskni tanlaymiz va disk belgisi ustida “sichqonchaning” о’ng tugmasini bosib, kontekstli menyuni ekranga chiqarib, “Svoystva” buyrug’ini tanlaymiz. Hosil bо’lgan oynada
«Obshiye», «Servis», «Oborudovaniye», «Dostup», «Perevod» punktlari mavjud bо’lib, biz «Servis» punktini tanlaymiz.
“Pusk” / Programmi / Standartniye / Slujebniye programmi qism menyusidan kerakli amalni tanlashimiz mumkin.
Diskni tekshirish
Diskni tekshirish buyrug’i berilganda ekranda quyidagi oyna namoyon bо’ladi:
SkanDisk dasturi disklardagi nosozliklarni tekshiradi, papkalar va asosiy diskdagi fayllarning xatoliklarini aniqlaydi. Bu dasturdan kо’pincha Windowsdan notо’g’ri chiqqanda (ya’ni kompyuterni notо’g’ri о’chirilganda) foydalaniladi. Diskni defragmentatsiyalash
Ma’lum vaqtdan sо’ng diskdagi kо’pchilik fayllar fragmentlarga ajralib, diskning har xil bо’laklarida joylashib qoladi, bu esa faylni о’qish va saqlash ishlarini sekinlashtiradi. Fayllarni bir joyga tо’plash va ularni siqish jarayoni Defragmentatsiya deb yuritiladi. Bu jarayon fayllarni yozish va о’qishni tezlashtirish imkonini beradi.
Ma’lumki, kompyuter elektr tarmog’iga ulanganda vinchester diskchalari harakatga tushadi va uning aylanish tezligi minutiga 6500 – 10000 martagacha yetadi. Bu juda katta tezlik. Xuddi shuningdek, kompyuterning boshqa qurilmalari ham ish jarayonida katta kuchlanishga ega bо’ladi va elektr toki о’tishi natijasida о’zidan issiqlik chiqaradi. Qattiq diskka kо’rsatiladigan xizmatlar undagi ma’lumotlarga ishlov berishdan iborat. Ularni qanday amalga oshirishni kо’rib chiqamiz.
Diskdagi fayllar bilan ishlaganda operasion tizim, о’zak katalog, fayllar joylashish jadvali (FAT-Fail allocation Table), diskning yuklanish dasturi yozilgan qismidagi ma’lumotlardan foydalaniladi. Agar diskning tizimli qismi buzilsa, diskdagi ma’lumotlardan tо’la yoki qisman xam foydalanib bulmaydi. Diskning tizimli bо’limini (Disk Edit turidagi dastur yordamida) qayta tiklash mumkin. Lekin bunday ish foydalanuvchidan yuqori malaka va kо’p vaqt talab qiladi. Agar tizimli bо’lim fayllarini doimiy ravishda Image dasturi yordamida nusxalanib qо’yilsa, diskning tizimli sohasi bо’zilganda uni qayta tiklash ancha yengil bajariladi.
Image.exe dasturi diskning tizimli sohasi haqidagi ma’lumotlarni Image.dat fayliga yozib qо’yadi. Ushbu faylni yuklash jarayonida fayllar joylashish jadvali va о’zak katalog haqida ma’lumotlar tasvirlanadi.
Har safar Image.exe fayli ishga tushirilganda undagi axborot yangilanib turadi, faylning avvalgi xolati esa, Image.bak faylida saqlanadi.
Image. exe faylini ishga tushirish quyidagicha bajariladi: Image [disk yurituvchi nomi] Agar disk yurituvchi kо’rsatilmasa, faol (joriy) disk yurituvchi tushuniladi.
Image.bak faylini xosil kilishni bekor qilish uchun Image/Noback buyrug’i beriladi. Image dasturining bajarilish vaqti juda qisqa, shuning uchun uni tez-tez bajarib turish tavsiya etiladi.
Yordamchi diskni tayyorlab qо’yish ham foydalanuvchi uchun muhimdir. Yordamchi disk nima va uning vazifasi qanday, degan savolga javob beraylik.
Kompyuterning boshlang’ich yuklanish jarayonida DOS ning tizimlarini ochish va ularni ishlatish uchun (ya’ni boshkarishni buyruq fayllarga berish uchun) BIOS dasturlaridan foydalaniladi. Agar bu dasturdagi ma’lumotlar buzilgan bо’lsa, kompyuter ishga tushmaydi (yuklanish oxiriga Yetmaydi) yoki ba’zi bir mantiqiy disklar (diskdan yuklanish rо’y berganda) «kо’rinmaydi». Bunday holatda yo’qolgan yoki buzilgan ma’lumotlarni tiklash oson ish emas, xatto mutaxassislar uchun xam talaygina vaqt talab qiladi. Bu vaziyatda Rescue dasturi yordam beradi.
Ushbu dastur ma’lumotlarni (yuklash dasturini) yordamchi diskka yozib qо’yadi va ularni shu diskdan qayta tiklab beradi.
Yordamchi diskni tayyorlash uchun 2 — 3 daqiqa vaqt sarf etiladi va har safar
DOS konfiguratsiyasi о’zgartirilganda yordamchi diskni yangilab turish tavsiya etiladi. Kompyuterni ishlatish jarayonida diskda juda kо’p keraksiz va bak kengaytmali fayllar xosil bо’ladi. Xotirani kengaytirish, tozalash maqsadida qattiq disklarni keraksiz fayllardan tozalash uchun Wipeinfo dasturidan foydalanish mumkin.
Kompyuterdan kancha kо’p foydalaNilsa, qattiq diskning fayllarga tо’lib qolish extimoli shuncha ortadi. Albatga, har qanday axborotni u ishlatib bо’lingach, xotiradan о’chirish kerak buladi. Lekin shunda xam ba’zi bir «keraksiz» fayllar soni kо’payib ketadi. Bunday xollarda (ba’zan, axborot xajmi anchagina katta bо’lganda), axborotlarni «sikuvchi» maxsus arxivlash dasturlari qо’llaniladi. Arxivlash dasturlari maxsus uslublarni qо’lllash xisobiga axborotlarni «siqish» imkonini beradi, ya’ni axborotning nisbatan kichik xajmdagi nusxasini yaratish hamda bir nechta faylni bitta faylga birlashtirish imkonini beradi. Bunday dasturlar bilan keyingi bobda tanishasiz.
Qattiq diskdagi manzillar joylashishi yagona tizim (kо’rinish)ga ega bо’ladi. Bu xolat barcha kо’rinishdagi disklarga taalluqli. Diskni doimiy ishlatish jarayonida
– fayllarni yozish, о’chirish, qayta yozishda juda kо’p bо’sh joylar xosil bо’ladi va kо’pgina fayllar bо’lak-bо’lak bо’lib ajralib qoladi.
Shunga о’xshash hollarda fayllar joylashishini optimallashtiruvchi dastur, masalan, SpeeDisk yoki ScanDisk dasturlaridan foydalanish mumkin. Bu dasturlar barcha fayllarni disk (manzil) boshlanishiga kо’chiradi va fayllarning bо’laklarga ajralishini tо’g’rilaydi. Bunday dasturlarning bajarilishi bir necha minutni tashkil etadi. Shu bois, vaqti-vaqti bilan komlyuterning barcha mantiqiy disklarini optimallashtirish maqsadga muvofiq.
|
| |
