|
Болаларнинг мактаб таълимига тайёргарлиги тушунчаси
|
| bet | 5/7 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 198,5 Kb. | | #124902 |
Bog'liq BOLANI MAKTABGA PSIXOLOGIK TAYYORGARLIGIJismoniy tayyorgarlik bolaning soglomligi, xarakat kunikmalari
va sifati, kul mushaklari va kurish-motor muvofikligi rivojlanganligi bilan izoxlanadi. SHaxsiy tayyorligi, atrof-muxitga, kattalarga, tengdoshlariga, usimliklar dunyosiga, tabiiy xodisalarga, shaxsiy madaniyatni shakllanganligini nazarda tutadi. Akliy tayyorgarlik bola obrazli va mantikiy fikrlashi, tasavvurning, odamiylikning, bilimga kizikishning, mustakilligining, uzini-uzi nazorat kilishga, xamda ukuv faoliyatini kuzatish, eshitish, eslab kolish, solishtirish kabi asosiy turlarini bilishni uz ichiga oladi.
Bolaning maktabda ta’lim olishi samarasi uning ona tilini
bilishiga va nutkni kanchalik rivojlanganligiga kuprok boglik buladi. CHunki butun ukuv faoliyati shularga, ya’ni nutkiy mantikiy rivoji, bolaning kattalarning yordamisiz mustakil fikrlashi, til rivojlanganligi yutuklarida erkin foydalana olishi, xikoya kilish, muloxaza yuritish, uz tasavvurini izoxlay olish, tushunarli kilib bayon etish kabi omillar asosiga kuriladi. SHuningdek, bolaning maktabda ta’lim olishi uchun amaliy intellekt rivoji ya’ni, uning namunani chizish, aytib turiladigan bayoniy topshirikni bajarishi xam muxim sanaladi. Va nixoyat, maxsus tayyorgarlik bolani savodxonlikka urgatish va uning maktabning 1 sinf ukuv dastur materialini etarli darajada egallash xakidagi tushunchasini shakllantirishni nazarda tutadi.
Bolalarni maktabda uktishning samaradorligini kup jixatdan
ularning tayyorgarlik darajalariga boglik buladi. Maktabda ukishga tayyorgarlik – MTMsi va oilada maktabgacha tarbiya yoshidagi bolaga kuyadigan talablar orkali aniklanadi. Bu talabalarning uziga xos tomoni ukuvchining yangi sotsial psixologik urni, u bajarishga tayyorlangan bulishi lozim. YAngi vazifa va burchlardan kelib chikadi.
Maktabga kirish bola xayotidagi odatiy turmush tarzi, atrofdagilar
bilan munosabat sistemasining uzgarishiga alokador muxim davrdir. Bola xayotida birinchi bor markaziy urinni ijtimoiy axamiyatga ega bulgan ukuv faoliyati egallaydi. Unga odatiy bulgan erkin uyin faoliyatidan farkli ularok, endi ta’lim majburiy buladi va birinchi sinf ukuvchisidan 4 ta jiddiy munosabat talab kilinadi Ta’lim faoliyatining etakchi turi sifatida bolaning kundalik xayot jarayonini kayta kuradi: kun tartibi uzgaradi, erkin uyinlar vakti kiskaradi. Bolaning mustakilligi va uyushganligi, uning ishchanligi va intizomlilikka talablar jiddiy ravishda ortadi. Maktabgacha yoshdagi bolalikka nisbatan ukuvchining uz xatti-xarakati, majburiyatlarini bajarishga shaxsiy ma’suliyati ancha-muncha ortadi.
Bolalarni maktabga tayyorlash, birinchidan bolalar bogchasida
tarbiyaviy ishni maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni umumiy, xar tomonlama rivojlantirishning yukori darajasini ta’minlaydigan, ikkinchidan bolalarni maktabning boshlangich sinflarida uzlashtirishlari lozim bulgan ukuv fanlarini egallashga maxsus tayyorlashni ta’minlaydigan kilib tashkil etilishini nazarda tutadi. SHunga kura zamonaviy psixologik-pedagogik adabiyotda (A.V.Zaparojets, A.A.Venger, G.M.Lyamina, G.G.Petrogenko, J.V.Taruntaeva va boshkalar) tayyorgarlik tushunchasi bola shaxsining rivojlantirish sifatida aniklanadi va ikkita uzaro boglangan jixatlarda: «Maktabga ukishga umumiy psixologik tayyorgarlik» va «Maxsus tayyorgarlik» tarzida kurib chikiladi.
Maktabga umumiy tayyorgarlik MTMsining maktabgacha tarbiya
yoshidagi bolalarni xar tomonlama tarbiyalashga oid davomli, maksadga muvofik ta’lim-tarbiyaviy ishning muxim yakuni sifatida namoyon buladi.
Maktabga umumiy tayyorgarlik bolaning maktabga borish vaktiga
kelib akliy, ma’naviy, estetik va jismoniy rivolanishda erishgan shunday darajasidirki, u bolaning maktab ta’limining yangi sharaoitlariga va ukuv materialining ongli egallashga faol kirib borishlari uchun zarur asosni yaratadi.
Umumiy tayyorgarlik bola maktab ta’limiga utish davriga kelib
erishadigan psixik rivojlanishning muayan darajasi bilan ifodalanadi.
Psixologik tayyorgarlik tushunchasi maktab ta’limi nuktai-
nazaridan 1 sinfga borayotgan bola psixik rivojlanishidagi muxim sifat kursatkichlarini muvoffakiyatli jamlaydi.
Maktab ta’limiga psixologik tayyorgarlik bolaning ukishga
intilishi ukuvchi bulish ishtiyokida bilish faoliyati va tafakkur operatsiyalarining etarlicha yukori darajasi bolaning ukuv faoliyati elementlarini egallashi iroda va ijtimoiy rivojlanishning muayan darajasida namoyon bulishda asoslangan tayyorlikni uz ichiga oladi. Bolani maktabga psixologik tayyorgarligining barcha komponentlari bolani sinf jamoasiga olib kirish maktabda ukuv materialini ongni faol egallash keng doiradagi maktabga oid majburiyatlarni bajarishni kamrab oladi.
Bolani maktabga maxsus ravishda tayyorligi maktabda ukishga
umumiy psixologik tayyorligiga kushimchadir u bolada matematika va ona tili kabi ukuv fanlarini urganish uchun zarur bulgan maxsus bilim, kunikma va malakalarning mavjudligiga kura aniklanadi. MTMda bolalarda eng oddiy matematika tasavvurlarini tarkib toptirish, nutkni ustirish xamda savodni egallashga tayyorlanish yuzasidan utkaziladigan jadal ish bolalarni maktabda ukishga maxsus tayyorlashning zarur darajasini ta’minlaydi.
Maktabga katnaydigan bola yangi turmush tarziga kishilar bilan
uzaro munosabatning yangi sistemasiga, faol akliy faoliyatga tayyorlangan bulishi darkor. U yangi jiddiy majburiyatlarni uddalashi uchun jismoniy rivojlanishda muayan darajaga erishgan bulishi kerak.
Bolaning maktabda (ukishga axlokiy-irodaviy tayyorgarlik) umumiy
tayyorligi mazmunida bir necha uz aro boglangan jixatlar mavjud bulib, ulardan muximlari ma’naviy, irodaviy, akliy, jismoniy tayyorgarlikdir.
|
| |
