|
Bolalarning maktabga o'qishga tayyorligida muhim omil - bu bolaning umumiy rivojlanishi
|
| bet | 3/7 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 198,5 Kb. | | #124902 |
Bog'liq BOLANI MAKTABGA PSIXOLOGIK TAYYORGARLIGIBolalarning maktabga o'qishga tayyorligida muhim omil - bu bolaning umumiy rivojlanishi.
Umumiy rivojlanish ostida bolaning ichki mazmunini yozish va hisoblash qobiliyati tushunilmaydi. Hamsterga bo'lgan qiziqish, uchib kelayotgan butterfada quvonish qobiliyati, kitobda yozilgan narsalarga qiziqish - bularning hammasi bolaning umumiy rivojlanishining tarkibiy qismi. Bolaning oiladan chiqishi va yangi maktab hayotida o'z o'rnini topishiga yordam beradi. Farzandingiz bunday rivojlanishga ega bo'lishini ta'minlash uchun siz u bilan juda ko'p gaplashib, uning his-tuyg'ulari, fikrlari bilan chin dildan qiziqib, tushlik qilish uchun emas, balki saboq olishlari kerak.
Agar bola maktabga tayyor bo'lmasa
Ba'zan bolaning maktabga tayyor emasligi ko'rinadi. Albatta, bu hukm emas. Va bu holatda, o'qituvchilik qobiliyati juda muhim. O'qituvchi, bolaning maktab hayotiga og'rig'ini emas, balki sog'lom holda kirishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishi kerak. U bolaga o'zi uchun noma'lum, yangi muhitda o'zini topishga, tengdoshlari bilan muloqot qilishni o'rgatishiga yordam berishi kerak.
Bu holatda yana bir tomon bor - bu bolaning ota-onalari. Ular o'qituvchiga ishonishadi va agar o'qituvchi va ota-onalar o'rtasida kelishmovchilik bo'lmasa, bola juda oson bo'ladi. Bu shunday mashhur maqolada "o'rmonda kim va yog'ochda bo'lgan" kabi sodir bo'lmaydi. O'qituvchilar bilan ota-onalar halolligi bolani tarbiyalashda juda muhim ahamiyatga ega. Agar bolaning ota-onasi ko'rgan har qanday muammosi bo'lsa, yoki ba'zi qiyinchiliklar bo'lsa, unda o'qituvchiga bu haqida gapirish kerak va u to'g'ri bo'ladi. Bu holatda, o'qituvchi bolaning qiyinchiliklarini bilib, tushunadi va unga moslashishga yordam beradi. O'qituvchining qobiliyati va sezgirligi, shuningdek, ota-onalarning aql-idrok xatti-harakatlari bolani tarbiyalash va maktab hayotini oson va quvonchli qilish uchun barcha qiyinchiliklarni qoplashi mumkin.
Maktabning bola shaxsiga kuyadigan asosiy talablaridan biri
psixalogik tayyorgarlikdir. Bolaning psixologik tayyorligi uning jamiyatdagi ijtimoiy mavkeini uzgarishi va kichik maktab yosh davridagi bolalar ukuv faoliyatining uziga xosligi bilan uzviy boglik.
SHuni ta’kidlab utish joizki, maktabda psixologik anik bir mazmun doimiy xisoblanmaydi, balki u doimo uzgarib boyib boradi. Psixologik tayyorlikning tarkibiy jixatlari: intellektual (akliy), ma’naviy va irodaviy tayyorgarlikdan iboratdir.
Aksariyat xollarda bolaning akliy rvojlanganlik darajasi xakida gapirliganda uning suz boyligi zaxirasi bilan aniklanadigan akliy bilimlari mikdoriga kuprok e’tibor beriladi. Ota-ona, xatto ayrim ukituvchilar xam bola kanchalik kup bilsa, u shunchalik rvojlangan buladi, deb uylaydilar. Aslida esa unday emas, fan-texnika, ommaviy axborot vositalarining keng tarkalganligi tufayli bugungi kun bolalari guyo ma’lumotlar ummonida suzib yurgandek bulmokdalar. Bu esa ulardagi suz boyliklarning keskin usishiga asos bulmokda, lekin bu ularning tafakkuri xam shunday jadallikda rvojlanayapti, degan gap emas.
Maktabda amal kilinayotgan ukuv dasturlarini uzlashtirish boladan narsalarni takkoslay bilish, taxlil kilish, umumlashtirish, mustakil xulosalar chikarish kabi bilish jarayonlarining etarlicha rvojlangan bulishini takozo etadi. SHuning uchun xam xozirgi kunda maktab amaliyotchi psixologlari tomonidan bolalarni birinchi sinfga kabul kilish jarayonida keng foydalanilayotgan psixodiagnostik vositalar, testlar, surovnomalar, asosan bolada yukorida keltirib utilgan xususiyatning rivojlanganlik darajasini aniklashga muljallangan metodikalardan iboratdir.
5-7 yosh bolaning maktabga intellektual (akliy) tayyorligining yana muxim kursatkichlaridan biri bu ulardagi obrazli tafakkurning oliy darajada rvojlanganligidir. Bularga tayangan xolda bola atrof-muxitdagi narsa-xodisalar urtasidagi eng muxim xususiyatlarni, munosabatlarni farklay olish imkoniyatiga ega buladi. Bu urinda bolalar chizmali tasvirlarni shunchaki tushunibgina kolmay, balki ulardan muvaffakiyatli foydalana oladigan buladilar.
Birok ularning tafakkuri umumlashtirish xislatlariga ega bula borsada, predmetlar va ularning (tafakkuri) urnini bosuvchilar bilan anik xatti-xarakati obrazliligicha kolaveradi.
Maktabgacha yosh davridayok bola kichik maktab yosh davrida etakchi faoliyat turi buladigan – ukuv faoliyatiga tayyorlangan bulishi lozim. Bunda bolada ma’lum bir tegishli masalalarning shakllangan bulishi muxim axamiyatga ega. Bunday malakalarning asosiy xususiyatlaridan biri bolaning ukuv topshirigini ajratib olishi va faoliyatni mustakil maksadga aylantira olishidir. Bunday jarayonlar birinchi sinf ukuvchilaridan topshirikda uzi belgilagan uzgarish, yangilik alomatlarini kidirib topa bilish va ulardan xayratlanishni, kizikishni talab kiladi. Bunday topshiriklar amaliy ishlarga aylantirilsa yoki uyin tarzida bajarilsa, osonrok kechadi va bola uzlashtiradi.
YUkorida tuxtalib utganimiz intellektual tayyorlik bolaning maktabda muvofakkiyatli ukib ketishi uchun yagona zamin emas.
Agar bola zarur malaka va kunikmalar zaxirasiga ega bulsa, unda intellektual rvojlanganlik darajasi xam yukori bulsa-yu ukuvchilikning ijtimoiy xolatiga shaxsan tayyor bulmasa, maktabda ukib ketishi kiyin kechadi. Agar ukituvchi yoki ota-ona uni ukishga kiziktira olmasalar, ukuv vazifalarini zurma-zuraki, sifatsiz, kul uchida bajaradilar. Bundaylarda zarur natijalarga erishish kiyin buladi.
Eng yomoni, bu yoshda maktabga borishni xoxlamaydigan bolalar xam uchrab turadi. 5-7 yoshli bolaning maktabga borishdan bosh tortishi asosan uni tarbiyalashda ota-onalar tomonidan yul kuyilgan xatoning okibati xisoblanadi. Ayrim ota-onalarda maktabgacha yosh davridagi bolani maktab bilan kurkitish xollari xam kuzatiladi.
|
| |
