|
Болаларнинг мактаб таълимига тайёргарлиги тушунчаси
|
| bet | 4/7 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 198,5 Kb. | | #124902 |
Bog'liq BOLANI MAKTABGA PSIXOLOGIK TAYYORGARLIGIIkkita gapni eplab gapira olmasang, maktabda kanday ukiysan?
Sanashni bilmaysan-u, maktabga kanday borasan?
Maktabga borsang, urtoklaring bu kiligingdan kulishadi!
Xech narsani bilmaysan, maktabga borsang bizni uyaltirasan!
Kabi ta’na-dashnomlar, bolada maktabdan kurkish, undan xavfsirashning shakillanishiga asos bulishi mumkin. SHunday kurkuv bilan maktabga borgan bolalarning maktabga bulgan munosabatini uzgartirish, ularda uziga nisbatan ishonch uygotish uchun xaddan ziyod kuch, vakt, mexnat, sabr-tokat, chidam, e’tibor zarur buladi. Bu esa bolada oldindan maktabga nisbatan ijobiy munosabatni shakllantirishga karaganda shubxasiz, murakkab jarayondir.
Bolani birinchi sinfda ukitishda yuzaga keladigan kiyinchiliklarning sababi kattalarning bola bilan buladigan mulokotlari shakli u yoki bu vaziyatga boglik bulmagan xolda, shaxsiy axamiyatga ega bulishi muxim axamiyatga ega. Bunday mulokot bolaning kattalar e’tiboriga va xamdardligiga bulgan extiyoj va extiyojlarni kattalar tomonidan kondirilishi bilan xarakterlanadi. Mulokotning bu shakliga erishgan bolalar uchun kattalarga e’tibor, ular murojatini tinglash va tushunishga intilish va kattalar tomonidan xam ularga nisbatan shunday e’tibor kursatilishiga bulgan ishonch xosdir. Bunday bolalar kattalarning turli vaziyatlarda (kuchada, uyda, mexmonda, ishxonada) uzlarini kanday tutishlarini farklay oladilar. Kattalarning bunday xulkni anglash evaziga bolalar xam kattalarga, ukituvchilarga, shu vaziyatga mos ravishda munosabatlarni namoyon kiladi. Agar bolada kattalarga nisbatan bunday munosabatlar shakllanmagan bulsa, unga mos ravishda kattalarga nisbatan xam tegishli munosabat yuzaga kelmaydi, bu esa albatta bola bilan olib boriladigan ta’lim jarayonini murakkablashtiradi.
Ota-onalar xar bir bola ruxiy rivojlanishida uziga xos xususiyatlarga ega ekanligi va bu xususiyatlar ularning u yoki bu faoliyat turini egallashida namoyon bulishini yodda tutishlari lozim. Ba’zi bolalar endigina birinchi suzlarni uzlashtirganlarida ularning tengkurlari allakachon ma’lum bir iboralar bilan gaplasha oladigan buladilar.
Ta’lim jarayonida bola imkoniyatlarining namoyon bulishi ma’lum darajada nasliy omillar bilan xam boglikdir.
Bolalar uz temperament xususiyatlariga kura xam bir-birlaridan ajralib turadilar:
Xushchakchak, sergap, kuvnok, xayotning uzgaruvchan sharoitlariga tez moslasha oladigan bolalar – sangvinnik temperamentga mansub buladilar.
Kupincha noxush kayfiyatda yuradigan, ta’sirchan, kamgap, sust bolalar – melanxolik temperamentga kiradilar.
Xotirjam, befark, kamxarakat, nutki sust bolalar – flegmatiklardir.
Jaxldor, betokat, serzarda, xarakatchan bolalar – xolerik xisoblanadilar.
Bolalar kattalarning yordamiga muxtoj bulishiga karab xam bir-
birlaridan fark kiladilar. Ba’zi bolalar biror xatti-xarakatni bajarishni bir necha marta kursatish, tushuntirish, ketidan ergashtirish kerak. Boshka bolalarga esa bajariladigan ish bir marotaba kursatilsa etarli buladi. SHunday bolalar xam borki, ular berilgan vazifani mustakil bajaradilar.
Bolalar uzlarini kizikuvchanlik, akliy faolliklariga karab xam bir-birlaridan ajralib turadilar. Ba’zi bolalar kup savol beradilar va xarakatchan buladilar, ba’zi bolalarni esa xech narsa kiziktirmaydi.
Ota-onalar bolalaridagi uziga xosliklarni kanchalik chukur bilsalar, ularga urgatishni muvoffakiyatli tashkil kila oladilar.
XULOSA.
Xulosa kilib aytganda bolalarning maktabga psixalogik tayyorgarligi keng va mukammal bulib rivojlangan bulishi darkor. Bolalarga kanchalik yaxshi bilim bersak, uylaymanki ular kelajakda Vatanga sadokat ruxida, etuk inson bulib etishadilar. Demak, tarbiyachi bola shaxsida axlokiy xis-tuygularni tarbiyalash uchun xamma vosita va metodlarni kullasa, yaxshi xulk namunalarini urgatish ancha oson kechadi.
Uzbekiston Respublikasida maktabgacha ta’lim tugrisidagi Nizomga
mavofik bola maktabgacha ta’limni uyda, ota-onalarning mustakil ta’lim berishi orkali yoki doimiy faoliyat kursatadigan maktabgacha ta’lim muassasalarida, shuningdek MTMlariga jalb kilinmagan bolalar uchun MTMlarda, maktablarda, maxallalarda tashkil etilgan maxsus guruxlar yoki markazlarda oladi. Bu erda ular xaftada 2-3 marta shugullanishadi. Ota-onalarga maktabgacha ta’lim shaklini tanlash xukuki beriladi.
6-7 yoshli bolaning maktab ta’limiga tayyorligini aniklashda maktabgacha yoshdagi bolalar ta’lim-tarbiyasi bilan shugullanuvchilar asosiy shart xisoblanmish – bolaning maktabga tayyorligi maktabgacha va maktab davridagi xayot tarzi xamda faoliyati uchun kuprik vazifasini utashini, oila yoki MTMdagi ta’lim-tarbiya sharoitlarida maktab ta’limiga ozorsiz utkazishni ta’minlash zarurligini xisobga olishlari lozim.
Maktabgacha yoshdagi bolaning maktab ta’limiga utishi xamisha uning xayoti, axloki, kixikishi va munosabatlarida anchayin jiddiy uzgarishlarni yuzaga chikaradi. SHuning uchun bolani yoki uydayok maktab ta’limiga tayyorlash, uni uncha kiyin bulmagan bilim, tushuncha, kunikma va malakalar bilan tanishtirish kerak buladi.
Etakchi mutaxassislarning fikriga kura «Maktabga tayyorgarlik» tushunchasi bolani maktabga tayyorlashning kuyidagi yunalishlarini uz ichiga oladi:
jismoniy,
shaxsiy (ruxiy),
akliy
maxsus tayyorgarlik.
|
| |
