120
turli xil markadagi paronitlar (asbest, kauchuklar, to‘ldirgichlar aralashmasining
vulkanizatsiyalangan listlari), moy va benzin ta’siriga chidamli paronit MBF1-5
(250°C haroratgacha ishonchli ishlaydi), ferronit 1001 (parronit metal simli to‘r
bilan armirlangan, 400°C gacha haroratlarda ishlatish mumkin) va boshqalardan
foydalaniladi.
Rux
xlorid bilan ishlov berilgan, presslangan qog‘oz yoki kartonfibraning
mexanik mustahkamligi va neft mahsulotlari ta’siriga chidamliligi yuqoridir.
Undan qistirmalar (qistirma-bop fibra KRD), elektr apparatlar detallari
(elektrotexnik fibra CpE) tayyorlanadi. Qog‘oz materiallarining maksimal ish
harorati 140—150 °C dan oshmaydi. Bunday yuqori haroratda ular kuyib,
egiluvchanligi yo‘qoladi.
Salniklar qistirmalar tayyorlash uchun moy, benzinga chidamli rezinadan
tashqari, texnik namatdan ham foydalaniladi. Bu
namat jundan tayyorlangan
g‘ovakli list materiallardir. Jining issiqdan va tovushdan izolyasiyalashgan
xossalari, amortizatsiyalash xususiyati yuqoridir.
Po‘kak daraxtning uvoqlarini presslab, po‘kak material olinadi. Ular suv, neft
mahsulotlari muhitida, kichik mexa-nik yuklamalar ostida hamda ko‘pi bilan
100—120°C gacha qiziydigan birikmalarni (klapanlar qutisi, yonilg‘i baklari,
qalqovichli kameralarning qopqoqlar, filtrlar stakani, dvigatellar karteri, faralar
oynasi va hokazolar) zichlashda ishlatiladi.
Grafit, rezina, surik va ba’zi boshqa moddalarning aralashmasini presslab list
material qistirmabop klingerit olinadi. Undan tayyorlangan qistirmalar 180—
200°C haroratda ishlay oladi.
Yuqori haroratda ishlovchi detallarni issiqlikdan
izolyatsiyalash hamda
zichlash uchun asbestdan keng foydalaniladi (kiritish va chiqarish kollektorlari,
dvigatel silindrlar blogi, kallagi va boshqa yerlardagi qistirmalar). Asbest tabiiy
tolali material bo’lib, uni yupqa, egiluvchan va mustahkam tolalarga ajratish
mumkin.
Asbest (60-70 foiz), vulkanizatsiyalashgan rezina (12-13 foiz) va to‘ldirgich
(tuproq, mikrokalsit talk) aralashmasidan neft mahsulotlari ta’siriga chidamli,
121
450°C haroratga chidash beradigan list material paronit olinadi. Paronitdan
yonilg‘i va moy tegib turadigan detallar uchun zichlamalar (taqsimlash
shesternalarining qopqoqlari, moy qabul qilgichlar flaneslari, suv nasosi, yonilg‘i
tindirgich va boshqalarning qistirmalari) tayyorlanadi.
Asbest elektr va issiqlikdan izolyatsiyalash xossalariga ega, yonmaydi, 350°C
gacha haroratda ishlay oladi, lekin yuqori haroratda uning mustahkamligi va
egiluvchanligi yo’qoladi. Avtomobillar kabinalarida shovqinni kamaytirish uchun
maxsus mastikalardan foydalaniladi.
Ta’mirlash ishlarida karton, qog‘oz to‘qima, tasma, chilvir va ip
ko‘rinishidagi asbestdan, shuningdek maydalangan asbestdan foydalaniladi.
Avtomobillar
kabinalarida
shovqinni
kamaytirish
uchun
maxsus
mastikalardan foydalaniladi. Qora rangli bir jinsli suyuq massa ko‘rinishida
bo‘lgan 5MM-1 mastikasi mana shunday xossaga ega. U metall sirtga yoki O/1-93,
3CP-093 gruntovkalari surtilgan sirtlarga purkab qoplanadi. Mastika 100—110°C
haroratda 30 minut ichida quriydi. koplama metallarni korroziyalanishdan ham
saqlaydi.
Elektr izolyasiyalash
material deganda, dielektrik yani elektr tokini o‘tkaz-
maydigan material tushuniladi. Elektr izolyatsion materiallar avtomobillarning
elektr jihozlarini ta’mirlash uchun ishlatiladi. Ular yuqori kuchlanishga bardosh
berishi, yetarli darajada mustahkam bo’lishi, shuningdek issiqlik ta’siriga chidamli
bo’lishi kerak. Bu materiallar sifatida ko’pgina plastmassalar bo’lishi mumkin.
Elektr izolyatsiyalash materiali sifatida lakotkan (kembrik) ancha keng tarqalgan.
Lakotkan elektr izolyatsiyalash laklari shimdirilgan ip, shoyi gazlama yoki shisha
to’qimalardir. Ular o’ramlar, listlar, trubalar ko’rinishida chiqariladi.
Bundan tashqari elektr izolyasiyalash material sifatida 500°C haroratgacha
qizishga chiday oladigan slyuda va mikonit materiallaridan foydalaniladi. Slyuda
yupqa plastiklarga ajratsa bo‘ladigan
shaffof mineral, mikonit esa gliftal smola
bilan yelimlangan slyudalar.
122
Elektr izolyasiyalash materiali sifatida lakotkan (kembrik) ancha keng
tarqalgan. Lakotkan elektr izolyasiyalash laklari shimdirilgan ip, shoyi gazlama
yoki shisha to‘qimalardir. Ular o‘ramlar, listlar, trubalar ko‘rinishida chiqariladi.
Ko‘pincha izolyasiyalash lentalaridan foydaianishga to‘g‘ri keladi. Bu lenta
bir yoki ikki tomonga ham rezina aralashmasi shimdirilgan mitkandan iborat.
Lenta elektr simlarining ulangan joylarini izolyasiyalashda ishlatiladi. Plastik
plyonka materialga yelim qatlami surtib tayyorlangan
yopishqoq izolyasion
lentalar keng tarqalgan.
