9
2-Mavzu: Axborotni tasniflash tamoyillari
(2 soat )
Ma’ruza rejasi:
1.
Axborot tasnifi
2. Axborotning o‘lchov birliklari.
1.Axborot tasnifi
Axborot doimo o‘z manbalariga va axborotdan foydalanuvchilarga ega bo‘ladi.
Xabarlarni axborot manbaidan axborot iste’molchisiga yetkazib berish yo‘llari va jarayonlari
axborot kommunikatsiyalari deb ataladi.
Hozirgi davrni informatikasiz tasavvur etib bo‘lmaydi. Axborot texnologiyalari bugungi
kunda hayotimizning hamma sohalarini qamrab olgan. Informatika sohasining asosiy zahirasi -
axborotdir.
Informatika fani axborotga hodisalar yoki ob’ektlar to‘g‘risidagi tasavvurlarimizni
o‘zgartiruvchi, o‘zaro konseptual bog‘lik ma’lumotlar, ko‘rsatkichlar, negizlar va tushunchalar
sifatida qaraydi. Informatikada axborot bilan bir qatorda ma’lumotlar
tushunchasi ham keng
qo‘llaniladi.
Ma’lumotlarga u yoki bu sabablarga ko‘ra foydalanilmaydigan, balki faqat saqlanadigan
belgilar yoki yozib olingan kuzatuvlar sifatida qarash mumkin. Agar bu ma’lumotlardan biror
narsa to‘g‘risidagi mavhumlikni kamaytirish uchun foydalanish imkoniyati tug‘ilsa,
ma’lumotlar axborotga aylanadi. Shuning uchun axborotni foydalaniladigan ma’lumotlar, deb
atasa ham bo‘ladi. Masalan, qog‘ozga telefon raqamlarini ma’lum tartibda yozib qo‘yilsa,
avvalgi ma’lumot axborotgga aylanadi.
XX asr oxirlarida ilg‘or mamlakatlarda fan va texnika rivojlanishining real amaliyotida
nazariyotchilar yaratgan axborot jamiyati manzarasining chizgilari sekin - asta namoyon
bo‘lmoqda. Butun dunyo makonining elektron kvartira va kottejlarida yashovchi kishilar
yagona kompyuterlashgan va axborotlashgan jamiyatga aylanishi kutilmoqda. Istalgan turar joy
turli elektron uskunalar va kompyuterlashgan moslamalar bilan jihozlanadi. Odamlar faoliyati
asosan axborotni
qayta ishlashga qaratiladi, moddiy ishlab chiqarish esa mashinalarga
yuklanadi.
11
Boshqaruv qarorlarini qabul qilish jarayoni ma’lumotlarning ulkan oqimida zarur
axborotni ko‘rib chiqish, tahlil etish va oqilona foydalanishni ko‘zda tutadi.
Axborot tanlash
ancha mehnat talab qiladigan, demakki, qimmat turadigan jarayon. Shuning uchun uni
tasniflash zarur.
Tasnif tizimini axborotga qo‘llash uchun quyidagicha yondashish zarur:
1) axborotni tahlil qilish tasnif va qiyoslash vositalari asosida bo‘lishi kerak;
2 tasnif asosiga turli omil va koordinat
tizimlari quyilishi lozim;
3 ayrim omil va koordinat tizimlari u yoki bu farqlarga asoslanishi mumkin, masalan
aniq bir bozor
va tovarlarni bilish zarur;
4 tahlilning mohiyati va teranligi avvalo berilgan axborot turi va hajmiga bog‘lik.
