225
kompyuter ma’lumotlari to‘plami, elektron ma’lumotlar, elektron
massivlardan ularning egasidan ruxsat so‘ramasdan foydalanishdir.
Bulardan tashqari, bu harakatlardan moddiy
foyda olishga intilish ham
rivojlandi.
Axborotning himoyasi deb, boshqarish va ishlab chiqarish
faoliyatining axborot xavfsizligini ta’minlovchi va tashkilot axborot
zaxiralarining
yaxlitliligi, ishonchliligi, foydalanish osonligi va
maxfiyligini ta’minlovchi qatiy reglamentlangan dinamik texnologik
jarayonga aytiladi.
Axborotning egasiga, foydalanuvchisiga
va boshqa shaxsga zarar
yetkazmoqchi
bo‘lgan
nohuquqiy
muomaladan
har
qanday
hujjatlashtirilgan, ya’ni identifikatsiya qilish imkonini beruvchi
rekvizitlari qo‘yilgan holda moddiy jismda qayd etilgan axborot
himoyalanishi kerak.
Hozirgi kunda xavfsizlikning bir qancha yo‘nalishlarini qayd etish
mumkin.
Xavfsizlikning asosiy yo‘nalishlari 5 ta:
1.
Axborot xavfsizligi. Axborot xavfsizligining dolzarblashib borishi,
axborotning strategik resursga aylanib borishi bilan izohlash
mumkin. Zamonaviy davlat infratuzilmasini telekommunikatsiya va
axborot tarmoqlari hamda turli xildagi axborot tizimlari tashkil etib,
axborot texnologiyalari va texnik
vositalar jamiyatning turli
jabhalarida keng qo‘llanilmoqda (iqtisod, fan, ta’lim, harbiy ish,
turli texnologiyalarni boshqarish va h.k.)
2.
Iqtisodiy xavfsizlik. Milliy iqtisodda axborotlarni yaratish, tarqatish,
qayta ishlash va foydalanish jarayoni hamda vositalarini qamrab
olgan yangi tarmoq vujudga keldi. «Milliy axborot resursi»
tushunchasi yangi iqtisodiy kategoriya bo‘lib xizmat qilmoqda.
Davlatning axborot resurslariga keltirilayotgan zarar axborot
xavfsizligiga
ham
ta’sir
ko‘rsatmoqda.
Mamlakatimizda
axborotlashgan jamiyatni shakllantirish
va uning asosida jahon
yagona axborot maydoniga kirib borish natijasida milliy
iqtisodimizga turli xildagi zararlar keltirish xavfi paydo bo‘lmoqda.
3.
Mudofaa xavfsizligi. Mudofaa sohasida xavfsizlikning asosiy
obyektlaridan bo‘lib, mamlakatning mudofaa potensialining
axborot tarkibi va axborot resurslari hisoblanmoqda. Hozirgi kunda
barcha zamonaviy qurollar va
harbiy texnikalar juda ham
kompyuterlashtirilib yuborildi. Shuning uchun ham ularga axborot
qurollarini qo‘llash ehtimoli katta.
226
4.
Ijtimoiy xavfsizlik. Zamonaviy axborot – kommunikatsiyalar
texnologiyalarining milliy iqtisod barcha tarmoqlarida keng
qo‘llanishi inson psixologiyasi va jamoa ongiga «yashirin» ta’sir
ko‘rsatish vositalarining samaradorligini yuksaltirib yubordi.
5.
Ekologik xavfsizlik. Ekologik xavfsizlik – global masshtabdagi
muammodir. «Ekologik toza»,
energiya va resurs tejaydigan,
chiqindisiz texnologiyalarga o‘tish faqat milliy iqtisodni
axborotlashtirish hisobiga qayta qurish asosida yo‘lga qo‘yish
mumkin.
Axborot texnologiyalarini qo‘llash jarayonida ma’lumotlarni,
dasturlarni va kompyuter tizimlarining xavfsizligi mavjud ekanligiga
ishonch hosil qilish lozim.
