|
Atrof-muhit va joyni bilish
|
| bet | 92/185 | | Sana | 16.11.2023 | | Hajmi | 7,07 Mb. | | #99720 |
Bog'liq Bolalarning matematik tasavvurlarini shakilantirish O\'qitish materiallariAtrof-muhit va joyni bilish.
Fazoviy yo'nalishlarni farq qilishda taqqosla aniqlash asos bo'lib xizmat qiladi. O'quv yili boshida bolala atrof-muhitga munosabati qay darajada ekanligi tekshirib ko'va bu ko'nikma mustahkamlanadi.
O'ng va chap qo'lni farq qilish mashqlariga katta beriladi, chunki chap hamda o'ng nima ekanini bilish mazl yoshdagi bolalar uchun ancha qiyinlik qiladi: qo'l bilan tomonni, orqa tomonni, yuqorini, pastni, chapni, o'ngni ko'rsatish ko'nikmalari mustahkamlanadi.
Narsalarning fazoviy joylashuvini belgilash. Bolalarni turgan joylariga nisbatan, oldinga, orqaga va shu kabi yo'nalishlarni ko'rsatishga o'rgatib bo'lgach, ularga narsalar o'zlarining qaysi tomonlarida turganligini (oldinda, oldi tomonda, orqa tomonda, JNqasida, chapda, o'ngda, yuqorida, pastda) aniqlashni mashq qiidirishga o'tish mumkin. Awal bolalarga ularning qarama-qarshi tomonlarida, oldinda—orqada, o'ngda—chapda turgan faqat ikkita o'yinchoq yoki buyumning joylashish o'rnini aniqlash taklif qilinadi. Keyinchalik bu narsalarning soni 4 tagacha ko'paytiriladi. Narsalar oldin boladan unchalik uzoq bo'lmagan masofada (,,yonida") joylashtiriladi. Asta-sekin bu masofa orttirib boriladi.
Bola narsalarning turgan joyini aniqlab bo'lgandan so'ng unga chap va o'ngga (90°), keyin esa orqaga (80°) aylanish taklif qilinadi Keyinchalik bu narsa bolalarga narsalar o'zlarining qaysi tomonlarida joylashganini aniqlashda nisbiylik borligini tushunib olish imkonini beradi. Bola chapga burilsa, stol endi uning chap tomonida emas, balki o'ng tomonida bo'ladi. Bolalarning harakatlari va joydan joyga o'tishi bilan bog'liq bo'lgan mashqlar eng samarali mashqlardir.
Narsalarning mashqlari mashg'utotlarda ham, kundalik hayotda ham amalga oshiriladi. ,,Nima qayerda turibdi, top?", ,,Kim ketdi va u qayerda turgan edi?" kabi didaktik o'yinlar o'azjshga ahamiyat beriladi.
Bolalar asosiy fazoviy yo'nalishlarni farq qilish va aytishni bilib olganlaridan keyin ularni ko'rsatilgan yo'nalisW harakat qilishga o'rgatiladi. Buning uchun awal ,,Qayerga borastopasan?" o'yinidan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Tarbiyachi bolalarga topshiriqni tushuntirib: ,,Bugun sizlar yashirib qo'yilgan o'yinchoqlarni topishni o'rganasizlar", — deydi va bir bolani chaqirib: ,,Oldinga yursang ayiqchani topasan, orqaga yursang qalamni topasan. Sen qayoqqa borishni istaysan va u yerdan nima topasan?", — deydi.
Bola yo'nalishni tanlab olishi, uning nomini aytishi va shu yo'nalishdaborishi kerak. U o'yinchoqni topgach, qaysi o'yinchoqni va qayerdan topganini aytadi. (,,Men orqaga yurdim va tokchadan qalamni topdim"). ,,Uzoqroq", ,,yaqin", ,,uzoq" so'zlari haqida tasawur hosil qilish. Bolalar ,,yaqinroq", ,,uzoqroq", ,,yaqin", ,,uzoq" so'zlari haqidagi, tasawurlarga o'yinchoqlar va narsalar bilan u yoki bu ishlarni bajarish davomida ega bo'ladilar. ,,Kimning koptogi uzoqroqqa yumaladi?, Qani, kim uzoqqa otdi?" — kabi savollar bolalar e'tiborini masofaga jalb etadi. Ular yaqinroq, uzoqroq, yaqin, uzoq kabi so'zlarning ma'nosini asta-sekin o'zlashtira boradilar.
|
| |
